Momenteel is het dé grote verrassing. Terwijl de economie in een recessie valt, doen de beurzen het goed. De laatste weken zijn ze zelfs sterk opgeveerd. De S&P 500 staat bijna terug op het niveau van 1 januari en de Nasdaq is zelfs 9% gestegen. Vanwaar deze discrepantie? Hebben de markten alle voeling met de realiteit verloren? Of liggen er andere zaken aan de basis van deze opleving?
De laatste weken hebben de markten koud en warm geblazen. Nadat de beleggers in maart een koude douche kregen, laaide vanaf april hun hoop weer op. Sedertdien lopen ze met een grote glimlach op het gezicht rond. In de Verenigde Staten staan alle indexen, die meer dan 30% waren gezakt, terug op het niveau van 1 januari, of zelfs hoger. Vorige vrijdag ging de Dow Jones slechts 5% achteruit, en de S&P 500 moest slechts 1,14% toegeven tegenover de maand januari. De Nasdaq 100 index steeg zelfs 9,38%. En weliswaar met enige achterstand zijn ook de Europese effecten opgeveerd. Op jaarbasis ligt de achteruitgang van de Eurostoxx nu onder de kaap van 10%.
Wat is er aan de hand? Hebben de financiële markten alle voeling met de realiteit verloren? Varen zij blind en blijft hun pavlovreactie uit? Of is het eerder het tegendeel: kijken zij op de langere termijn en verwachten ze een sterke opleving van de economie? Zouden de pandemie en de gevolgen ervan slechts een toevallige tegenslag zijn, een zware verkoudheid die de gezonde wereldeconomie tijdelijk tot bedrust veroordeelde?
Om enig licht in de duisternis te scheppen vallen er een aantal factoren te onderscheiden die de opleving van de markten grotendeels verklaren en die er hoogstwaarschijnlijk ook zullen voor zorgen dat een nieuwe achteruitgang beperkt zal blijven.
1. De epidemie is op de terugweg
De algemene context zet aan tot optimisme. De gezondheidscrisis, die ervoor zorgde dat de helft van de mensheid in lockdown moest leven, lijkt zo goed als verdwenen. Hoewel er nog steeds ziektehaarden zijn in Zuid-Amerika en het Midden-Oosten, is de pandemie globaal gezien onder controle in de ontwikkelde economieën: het aantal zieken en sterfgevallen gaat in dalende lijn. De toekomst ziet er meteen minder somber uit. Daarbij komt nog dat volgens de specialisten onze kennis over het virus er spectaculair op vooruit is gegaan. Er worden meer dan honderd vaccins bestudeerd waarvan er al verschillende in de klinische testfase zitten voor proeven op mensen. De farmaceutische laboratoria plannen reeds een grootschalige productie. De beleggers gaan er dus van uit dat de pandemie tegen het einde van het jaar zal uitgeroeid zijn en dat er volgend jaar een vaccin voor handen zal zijn.
2. Een economie met intrestvoeten van 0%
Wat ook vertrouwen inboezemt: de beleggers zijn er zeker van dat de intrestvoeten nog lang op hun laagste peil zullen blijven. Door de ernst van de situatie was er een schokbehandeling nodig. Na de eerste verontrustende signalen kwam de Fed tussen en werd de basisintrest in twee stappen verlaagd van 1,75% naar 0,25%. Nu ligt die op hetzelfde niveau als die van de andere belangrijkste valuta: de euro (0%), het Britse pond (0,10%), de yen (-0,10%), en de Australische en de Canadese dollar (0,25%). Het enige wat Jerome Powell niet wou doorvoeren, was de intrest negatief maken, zoals Donald Trump hem vroeg.
3. Een grootschalige interventie van de centrale banken
De rol van de centrale banken, met in de eerste plaats de Fed, beperkte zich niet tot de prijs van een lening op nul procent brengen. Ze hebben heel snel liquiditeiten in de markten gepompt. De Fed liet ook heel snel weten “dat ze al het nodige zouden doen om te vermijden dat de Amerikaanse economie ineen zou storten”. Ze gingen over tot een quasi onbeperkte kwantitatieve versoepeling door allerlei soorten obligaties op te kopen: niet enkel staatsobligaties, maar ook bedrijfsobligaties van “investment grade” kwaliteit; en zelfs “junk” obligaties van steden, en gesecuritiseerde kredieten voor studenten om hun studies te kunnen betalen. De boekhoudkundige balans van de Fed heeft het gevoeld: ze steeg van 4 triljoen aan activa vóór de crisis naar 7 triljoen nu.
Daarmee is de kous nog niet af. Geconfronteerd met deze dringende nood oversteeg de Fed zelfs zijn functie van monetaire garantiegever en nam de rol van “superbank” op zich. Eén van de vele voorbeelden hiervan: in het kader van zijn “Main Street Landing Program” wil de Fed 95% van de overbruggingskredieten terugkopen die de banken aan de KMO’s toestonden.
In Europa bleef ook de ECB niet achter. Ze begon meteen voor 750 miljard euro activa op te kopen in het kader van het Pandemic Emergency Purchase Programme (PEPP), een bedrag dat binnenkort zelfs met nog eens 500 miljard kan verhoogd worden. De ECB schoot ook veel sneller in actie dan bij vorige crises, ze lanceerden hun programma voor monetaire stimulans nog voor er op Europees of nationaal niveau beslist werd over de begrotingen.
4. Een niet-terugvorderbare staatssteun
Het is niet enkel het feit dat de centrale banken het onmogelijke kunnen waarmaken dat de beleggers gerustgesteld heeft. Ze konden ook vaststellen dat de staten er alles aan deden om hun economie te helpen de schok op te vangen. Zonder te veel in detail te treden betreffende de steunprogramma’s, zegt het meer dan genoeg dat de VS al tussen de 2 en 3 triljoen dollar hebben vrijgemaakt om de bedrijven, de werknemers en de gezinnen te helpen het hoofd boven water te houden; en dat het Amerikaanse Congres, met de recente, bemoedigende werkloosheidscijfers bij de hand, binnenkort zal bijeenkomen en een nieuwe schijf, geschat tussen 1 en 3 triljoen, zal goedkeuren, waarin ook een groot investeringsplan in infrastructuur zal zitten.
In Europa is het vooral Duitsland dat opvalt met zijn “bazooka” steunplan voor hun economie ter waarde van 1,3 triljoen en daarbij tegelijkertijd hun heilig huisje van een begroting in evenwicht voor 2020 neerhaalt. Vorige week deed de Duitse regering dat trouwens opnieuw: ze verlaagden de btw, wat voor een budgettair verlies van 130 miljard zal zorgen.
5. De hoop op een snelle opleving
Vorige vrijdag was er het nieuws dat 2,5 miljoen Amerikanen in mei terug aan het werk waren, vooral in de horeca en vrijetijdsector. Het gaat dan waarschijnlijk om werknemers die op tijdelijk verlof werden gestuurd en nu terug werden aangenomen. De markten hadden niet verwacht dat deze positieve cijfers hen een boost zouden geven, maar deze bemoedigende statistieken geven toch aan dat de relance sneller en krachtiger kan zijn dan verwacht. Dit optimisme heeft ook een psychologisch kantje. De laatste maanden werden beleggers zodanig overspoeld door slecht nieuws dat ze er een beetje gevoelloos voor geworden zijn en enkel nog op goed nieuws zijn gefocust. Voor sommigen is 2020 afgesloten. Een zwart jaar dat ze zo snel mogelijk willen vergeten, en daardoor al beginnen uit te kijken naar 2021, hopende dat de economie dan terug op kruissnelheid zal komen.
6. De internetgiganten (*GAFA) worden nog machtiger
De technologiebedrijven, die de laatste jaren al de motor waren voor de markten, zijn sedert het begin van de crisis nog machtiger geworden. Een heel groot deel van de wereldbevolking zat in lockdown of quarantaine. Ons leven speelde zich grotendeels achter schermen af: voor telewerk, ontspanning, communicatie met anderen of het kopen van essentiële producten. Resultaat: het aandeel Amazon (NASDAQ:AMZN) klom 36% tegenover 1 januari, Netflix (NASDAQ:NFLX) 29%, Microsoft (NASDAQ:MSFT) 19%, Apple (NASDAQ:AAPL) 13% en Facebook (NASDAQ:FB) 12%, ondanks de dalende reclame-inkomsten. Zoals verwacht was er een echte ‘boom’ in communicatie- en berichtenapplicaties: Zoom steeg maar liefst 206% en Slack 42%. Ook de gekte rond Tesla (NASDAQ:TSLA) is niet verdwenen, verre van zelfs. Het effect ging 124% omhoog sedert 1 januari (340% op één jaar). Dit is duidelijk bewijs dat de technologiebedrijven voor nog vele jaren de groeimotor bij uitstek én een vaste waarde zullen blijven.
7. Heel veel cash in de wachtrij
De markten zijn overspoeld door cash dat weer geïnvesteerd kan worden. Alleen al in de States staat er 1,2 triljoen dollar, dat ondergebracht is in monetaire fondsen, op betere tijden te wachten. Een dergelijk volume biedt een haussepotentieel voor de aandelenmarkt en zet een rem op elke langdurige, grote daling.
8. Een drukpers voor geld waar geen naam op staat
Het is een publiek geheim dat een deel van de door de centrale banken opgekochte schulden, namelijk de staatsobligaties, zal worden omgezet in eeuwigdurende schulden. Met andere woorden: die schulden zullen op de balans van de centrale banken blijven staan, maar zullen nooit terugbetaald worden door de staten. Kan een dergelijk moratorium op een deel van de schulden bij iedere crisis herhaald worden? Zal die groeiende schuldenberg op een bepaald moment niet uitmonden in een economische ineenstorting? Is het feit dat we met zekerheid weten dat wat er ook gebeurt de centrale banken met alle nodige middelen zullen bijspringen, in se niet het tegenovergestelde van het natuurlijke risico dat inherent is aan elke economische beslissing? Houdt dat op de één of andere manier geen moreel risico in? Waarschijnlijk wel, maar in tussentijd zorgt de zekerheid van een ultieme reddingsboei te hebben ervoor dat de beleggers en de markten de toekomst met veel meer vertrouwen tegemoet zien dan drie maanden geleden.
*GAFA: Google, Amazon, Facebook, Apple