DEN HAAG (ANP) - Vijftig bitcoin, voor die tijd een schijntje. Met de overboeking van dat bedrag begon op 12 januari 2009, zaterdag precies tien jaar geleden, een nieuwe wereld. Het was de eerste transactie van de munt, die toen nog gloednieuw was. Inmiddels zijn er 372 miljoen transacties geweest. Elke dag gaat er voor 5 tot 7 miljard dollar aan bitcoins heen en weer tussen gebruikers, in honderdduizenden overboekingen. Over een paar maanden gaat de bitcoin door de grens van 400 miljoen transacties.
Het eerste geld was afkomstig uit het account, de zogeheten wallet, van ene Satoshi Nakamoto. Die had een paar maanden eerder zijn digitale munt gepresenteerd. In die tijd, rond het uitbreken van de kredietcrisis, was het vertrouwen in banken en overheden laag. Daarom werd er al langer gedacht aan een nieuwe vorm van geld, een virtuele munt die alleen uit bits bestond. Al die ideeën hadden een zwakke plek: als een bedrag alleen maar virtueel is, als er nergens munten of biljetten bestaan, hoe voorkom je dan dat mensen hun 'virtuele euro' knippen en plakken? Als ze dat doen, kunnen ze geld namelijk onbeperkt uitgeven. Moest er een centrale toezichthouder komen die bijhoudt wie welke munt bezit? Wie vertrouw je dat toe? En creëer je dan niet het systeem dat je juist probeert te bestrijden? Nakamoto bedacht de oplossing: georganiseerde anarchie. Alle gebruikers houden bij wie wat bezit in een gedeeld logboek. Niemand kan dat vervalsen en iedereen houdt elkaar eerlijk. Om de tien minuten komt er een nieuwe bladzijde in het logboek, een block, en elk block wordt als een ketting aan het vorige blok gekoppeld: de blockchain.
Over Nakamoto is niets bekend. Het is een schuilnaam, maar niemand weet van wie. De eerste bitcoin-ontvanger is wel een bekende naam: privacy-activist Hal (AS:HLAN) Finney. Hij was onder meer het brein achter Pretty Good Privacy (PGP). Die software versleutelt berichten zodat niemand kan meelezen. Er gingen geruchten dat Hal Finney ook de man achter Satoshi Nakamoto was, en dat hij de eerste bitcoin dus aan zichzelf heeft overgemaakt. Finney heeft dit tot aan zijn dood in 2014 ontkend.
Pizza
In zijn eerste jaren had de bitcoin nog geen waarde. De eerste transactie was vooral symbolisch. Nakamoto verloor niets, en Finney kon niets met de nieuwe bitcoins doen. Pas in 2010 werd de bitcoin voor het eerst gebruikt om iets mee te kopen. Iemand betaalde 10.000 bitcoin voor twee pizza's. Omgerekend was dat toen 25 dollar waard. Bij de huidige koers zou dat 36 miljoen dollar zijn, omgerekend 31,5 miljoen euro. En op het hoogtepunt van de bitcoin zouden de pizza's zo'n 200 miljoen dollar hebben gekost.
Ook in de jaren na die pizza bleef de bitcoin een hobby van een heel kleine groep. De gebruikers waren vooral idealisten die de gevestigde banken wilden omzeilen. Begin 2017 begon de bitcoin ineens aan te slaan. Met het grote publiek kwam ook het grote geld. Beleggers roken hun kansen. Binnen een jaar ging de koers van nog geen 1000 dollar naar zo'n 20.000 dollar. Daarna kwam de terugval. Afgelopen november was de laatste val, van 6000 dollar naar iets meer dan 3000 dollar. Sinds half december schommelt de bitcoin rond de 4000 dollar.
