Trump windt er geen doekjes om. TikTok krijgt tot 15 september de tijd om een Amerikaanse overnemer te vinden. Gebeurt dit niet, dan zal het sociale netwerk verbannen worden van het grondgebied van de Verenigde Staten. Naar het motief voor deze beslissing moet niet lang gezocht worden : de persoonlijke gegevens van jonge Amerikanen dreigen in handen te vallen van de Chinese regering. Microsoft (NASDAQ:MSFT) lijkt de gedoodverfde kandidaat om TikTok over te nemen, maar de modaliteiten verbonden aan de transactie zijn complex. De kruistocht van Trump tegen China is bovendien nog niet achter de rug. Zijn volgende doelwit is WeChat (Tencent). Ook andere bedrijven zijn in het vizier van de Amerikaanse president gekomen.
Daardoor dreigen de relaties tussen de regering van Trump en de Chinese regering ernstig verzuurd te worden. Die waren al niet al te best als gevolg van het besluit om de Chinese toeleveranciers Huawei en ZTE (SZ:000063) te bannen van medewerking aan de aanleg van het 5G netwerk. Als reden wordt verwezen naar de nationale veiligheid. En nu neemt Trump dus andere bedrijven uit het vroegere Middenrijk onder vuur.
Op 6 december ondertekende Trump een decreet waarmee elke transactie werd verboden tussen Amerikanen en de bedrijven ByteDance en Tencent, de respectievelijke moedermaatschappijen van TikTok en WeChat. De Amerikaanse dochter TikTok US krijgt tot 15 september de tijd om een (Amerikaanse) overnemer te vinden. Indien dit niet gebeurt, wordt TikTok verboden op Amerikaans grondgebied. Opportunistisch tot in de toppen van zijn tenen eist Trump dat de Amerikaanse schatkist een deel van de opbrengst van de verkoop op zak mag steken. Hij vindt dat de schatkist daar recht op heeft omdat de Amerikaanse staat de transactie mogelijk heeft gemaakt. Een eis die wettelijk op losse schroeven staat.
Als rechtvaardiging verwijst Trump naar een federale wet die de president de bevoegdheid geeft om een handelstransactie te reglementeren wanneer ze een gevaar vormt voor de nationale veiligheid. Welke factor is hier dan in het spel ? Volgens staatssecretaris Mike Pompeo bestaat het risico dat de persoonlijke gegevens van Amerikanen in handen van de Chinese communistische partij zouden vallen. De beslissing is ongetwijfeld beïnvloed door een gelijkaardige beslissing genomen door de Indiase regering. Die heeft 60 Chinese applicaties, waaronder TikTok en WeChat, verboden als represaille vanwege de Chinese agressie in Ladakh.
TikTok, de nieuwe ster van de sociale netwerken
Volgens de Chinezen is de gedwongen verkoop een aanfluiting van de handelswetgeving. In de ogen van Beijing zijn de Amerikanen gewoon jaloers op het succesverhaal van TikTok. Het betreft een van oorsprong Chinees merk dat echter is uitgegroeid tot een internationale icoon dankzij zijn grote aantrekkingskracht op de jonge generaties. Kwatongen beweren dat Trump de inmiddels beruchte meeting van Tulsa wil wreken. Die werd namelijk verstoord door toedoen van een campagne die op TikTok werd gelanceerd.
Zhang Yiming, de grote baas van ByteDance en de op één na rijkste man in China, verklaarde weinig andere keuzemogelijkheden te hebben dan te zwichten voor de eisen van de Amerikanen. Hij wil dus verkopen, waardoor hij er op de Chinese sociale media van wordt beschuldigd een verrader te zijn. Hij voegde daaraan toe dat de Amerikaanse regering niet zo zeer uit is op een verkoop van TikTok als wel een verbod op het netwerk en mogelijk zelfs nog meer dan dat.
Op het deelplatform TikTok kunnen korte video’s geplaatst worden, met op de achtergrond muziek naar keuze. Uiteraard is TikTok ook een sociaal netwerk. Het is aantrekkelijk, het is prettig en de jongeren zijn er gek op. De cijfers spreken in dat verband boekdelen: TikTok en zijn Chinese zustermaatschappij Douyin werden 2 miljard keer gedownload en hebben wereldwijd ongeveer 800 miljoen actieve gebruikers. In de VS werd TikTok 140 miljoen keer gedownload en zijn er op maandbasis 26,50 miljoen gebruikers actief. 60% daarvan situeert zich in de leeftijdsgroep van 16-25 jaar.
Is er daadwerkelijk een gevaar voor de nationale veiligheid ?
De Amerikaanse dochter van TikTok verdedigt zich door te stellen dat de persoonlijke gegevens van de Amerikaanse gebruikers beschermd zijn en in geen enkel geval in handen van de Chinese communistische partij kunnen vallen. De servers waarin die gegevens zijn ondergebracht, staan opgesteld in de staat Virginia. De back-up servers bevinden zich anderzijds in Singapore. China komt in het verhaal dus niet voor. TikTok US beschouwt zichzelf als een 100% Amerikaans bedrijf. Om eventuele bezwaren tegemoet te komen, heeft ByteDance Kevin Meyer aan het hoofd van TikTok geplaatst. Het betreft één van de directeuren van Disney (NYSE:DIS) die zijn sporen heeft verdiend met de productie van enkele blockbusters en met het lanceren van een streamingdienst die met Netflix (NASDAQ:NFLX) concurreert.
Heeft China dan helemaal geen toegang tot die gegevens ? Dat is allesbehalve zeker ? Het privacybeleid van TikTok houdt in dat elke gebruiker akkoord moet gaan dat de data verzameld op het platform ter beschikking van derden mogen worden gesteld. Waarbij de kans bestaat dat sommige medewerkers van het bedrijf inderdaad samenwerken met de Chinese regering. De Chinese wetgeving zegt bovendien dat elke burger en elk bedrijf verplicht is om het vergaren van gegevens die belangrijk zijn voor de staat te ondersteunen. Indien ze dat nodig vindt, kan de Chinese regering de gegevens opeisen met het argument dat de nationale veiligheid op het spel staat. Inderdaad, hetzelfde argument dat door Trump wordt uitgespeeld.
In afwachting drijven de Chinezen de spot met het idee dat TikTok (ByteDance) zou samenwerken met de Chinese regering. De grote baas Zhang Yiming heeft eerder een republikeins imago. Hij heeft geen banden met Jack Ma, zijn collega bij Alibaba (NYSE:BABA), die over een partijkaart beschikt, en nog minder met Ren Zhengfei, de oprichter van Huawei die officier in het Chinees leger is geweest. ByteDance heeft bovendien overhoop gelegen met de Chinese regering, die in het verleden enkele van haar applicaties verboden heeft.
In de zaak TikTok moet China het hoofd koel houden
Het staat vast dat de Chinezen op de zaak TikTok niet zullen reageren zoals ze op de zaak Huawei hebben gereageerd. ByteDance is nu eenmaal geen tweede Huawei, dat als één van de boegbeelden van de Chinese economie de infrastructuur voor 5G netwerken bouwt en bijna 200.000 medewerkers telt. De Amerikaanse sancties afgekondigd tegen Huawei waren niet van de poes. Zij ondergroeven de fundamenten van dit bedrijf, dat afhankelijk is van Amerikaanse onderdelen en dat 40% van zijn omzet buiten China realiseert. Voor Huawei is China bereid om de strijd aan te gaan.
ByteDance is daarentegen, zoals de naam al doet vermoeden, eerder een pretje. Iets dat dus met vrije tijd te maken heeft. Het betreft hier een nieuwkomer zonder politiek belang die ook op strategisch vlak eigenlijk niet meetelt. Momenteel realiseert het bedrijf in buitenland nog geen winsten. De video’s en de boodschappen geplaatst door de gebruikers vormen anderzijds een voortdurende bron van zorgen voor de Chinese regering die helemaal niet voorbereid is op de controle van dit soort sociale netwerken.
Een hersenbreker voor Microsoft als mogelijke overnemer
Daarom zou de verkoop van de Amerikaanse dochter TikTok US aan Microsoft een compromis kunnen zijn dat uiteindelijk beide partijen kan bevredigen. Het betreft een Amerikaans bedrijf dat over grote middelen beschikt en dat in China over een uitstekende reputatie kan bogen. In laatstgenoemd land is het bedrijf al 28 jaar actief. Microsoft was de incubator van talrijke Chinese startups en Zhang Yiming heeft zelfs een tijdje voor dit bedrijf gewerkt. De grootste centra voor R&D buiten de Verenigde Staten bevinden zich in China. 90% van de Chinese computers werken op Windows. Microsoft is zodoende de ideale keuze. Een andere, minder acceptabele overnemer, zou de nationale hartstochten waarschijnlijk hoog doen oplaaien.
Bekeken van de kant van Microsoft zou dit bedrijf, dat vooral bekend is voor zijn professionele applicaties en voor zijn toepassingen voor de bedrijfswereld, toegang krijgen tot het grote publiek. Het bedrijf heeft inderdaad de trein van de sociale netwerken gemist, evenals die van streaming video en de meeste andere diensten die mikken op een publiek van consumenten. Uitzondering mag gemaakt worden voor Xbox en voor het videospel Minecraft. Andere pogingen om het grote publiek te bereiken, mislukten jammerlijk. Sommige analisten zien echter een moeilijk te nemen kloof tussen de strenge bedrijfscultuur van Microsoft en de vrolijke levensstijl van de jeugd. Het is daarom allesbehalve zeker dat de mayonaise zal pakken.
Bij een overname moeten nog andere hinderpalen overwonnen worden. Zal het bedrijf alleen een Amerikaanse dochter blijven of ook uitbreiden in de richting van andere Angelsaksische landen of zelfs naar alle filialen buiten China ? Zullen de jongeren niet uitwijken naar de Europese dochters wanneer alleen de Amerikaanse dochter wordt overgenomen ? Of zullen ze overstappen naar de concurrentie zoals naar Instagram Reels, de nieuwe dienst van Facebook (NASDAQ:FB) waarop video’s gedeeld kunnen worden. Wat met eventuele juridische acties tegen TikTok wegens het illegaal verzamelen van gegevens van kinderen jonger dan 13 ? Hoe hoog zal het uiteindelijk prijskaartje liggen, het wordt momenteel geraamd tussen 10 en 50 miljard dollar ? Op al deze vragen moet voor 15 september een antwoord geformuleerd worden.
WeChat et Tencent in het vizier
In afwachting van dat antwoord hebben Trump, Pompeo, Navarro en Mnuchin een ander en meer symbolisch doelwit uitgekozen. Het betreft WeChat, de boodschappendienst die deel uitmaakt van het dagelijks leven van elke Chinees. WeChat biedt de Chinezen de kans om aankopen te doen, om hun bankzaken af te handelen, om ontspanning te zoeken bij een videospel of om een taxi te bestellen. Het vormt bovendien een bindmiddel tussen de Chinese diaspora overal in de wereld. De Chinezen kunnen de mail- en boodschappendienst van WhatsApp niet gebruiken, want die is in het land verboden. WeChat is dus het communicatiemiddel bij uitstek voor de miljoenen Chinezen in het buitenland die op de hoogte willen blijven van wat er met vrienden en familie thuis gebeurt.
WeChat wordt natuurlijk streng bewaakt en is zodoende onderworpen aan de censuur van het regime. Het biedt een groot aanbod aan diensten aan, maar verzamelt terzelfdertijd ook een enorme massa gegevens. Het is op basis van deze gegevens dat de Chinese regering zijn orwelliaans systeem van ‘sociaal krediet’ heeft uitgebouwd. Goede burgers krijgen goede punten, slechte burgers krijgen slechte punten. Uiteraard worden ook de buitenlandse gegevens verzameld en dat is precies de reden waarom de regering Trump WeChat in het vizier heeft gekregen. Mike Pompeo wil kost wat kost verhinderen dat Chinese applicaties het dagelijks leven van de Amerikanen komen bedreigen, bijvoorbeeld door het verspreiden van virussen of door het verstrekken van propaganda en misleidende informatie.
Opletten voor het boomerang effect !
De affaire WeChat is een delicate en risicovolle zaak want de wereld is één groot dorp geworden, waarbij economisch alles met alles verbonden is. Het is zodoende onmogelijk om een tegenstrever een rake klap te geven zonder zelf klappen te krijgen. WeChat is namelijk ook het kanaal dat Amerikaanse bedrijven de kans biedt om zich voor te stellen aan het Chinees publiek en om zaken te doen met Chinese klanten. Door een verbod op deze applicatie zouden de poten onder de stoel van de Amerikaanse bedrijven doorgezaagd kunnen worden. Erger nog: het verbieden van WeChat in de App Store zou een zware slag toebrengen aan de verkopen van iphones in China.
Bovendien is WeChat eigendom van Tencent Holdings (HK:0700), één van de vier grote Chinese internetbedrijven. Dat Tencent heeft participaties in tal van belangrijke Amerikaanse bedrijven : Tesla (NASDAQ:TSLA), Reddit, Spotify (NYSE:SPOT), Snap (NYSE:SNAP), Uber (NYSE:UBER), Lyft (NASDAQ:LYFT) en in verschillende videostudio’s. Tencent heeft de uitzendrechten in China van de wedstrijden van de NBA, de NFL en de Major League Baseball. Het bedrijf heeft ook samenwerkingsverbanden afgesloten met Visa (NYSE:V) en American Express (NYSE:AXP) voor het autoriseren van betalingen zonder kredietkaart uitgegeven door een Chinese bank. Alles is dus met alles verbonden en het zal uiterst moeilijk worden om het kaf van het koren te scheiden, zeker omdat het presidentieel decreet uitblinkt door alles behalve door duidelijkheid. Voor de regering Trump is de strijd om de Chinese technologiebedrijven nog maar pas begonnen. Hij zal echter op zijn hoede moeten zijn voor het boomerang effect.