Nog twee keer
Gouverneur Jerome Powell van de Federal Reserve verklaarde deze week tegenover het Congres dit jaar nog twee verdere renteverhogingen van 0,25 procent te verwachten. De ingelaste rentepauze betekent niet dat de strijd tegen de inflatie reeds gestreden is. Wel lijkt de Amerikaanse centrale bank op de goede weg. Zo bedroeg de CPI in de Verenigde Staten een jaar geleden 9,1 procent. Nu nog 4,0 procent. Een verdere daling ligt in het verschiet. De renteverhoging van nul naar ruim 5 procent heeft blijkbaar het nodige resultaat gehad.
Verkrapping nodig
De hogere rente leidt tot een afnemende vraag, een afkoelende economie en uiteindelijk tot lagere prijzen. Tot zover volgt de Federal Reserve de gangbare economische wetten. Het is echter zeer de vraag of voortgaan op deze verkrappende weg heilzaam is. Torenhoge inflatie verwoest een economie volledig. En uiteindelijk zelfs een hele samenleving. Het verkrappen van het monetaire beleid is volgens veel economen en analisten dan ook de enige mogelijkheid om dit tegen te gaan. Zelfs al leidt dat tot een recessie.
De jaren ‘70
De huidige generatie deskundigen baseert zich daarbij grotendeels op de jaren ’70 van de vorige eeuw. De inflatie steeg toen naar onaangename hoogten en richtte een economische ravage aan. Een exorbitante verhoging van de rente naar 20 procent bracht uiteindelijk uitkomst. De inflatie was bedwongen. Er volgde echter wel een stevige economische crisis. Wie herinnert zich niet de massawerkloosheid en de economische malaise van begin jaren ’80.
Fundamenteel anders
De inflatie is opnieuw veel te hoog. Wederom wordt er naar het rentewapen gegrepen. De uitgangssituatie is nu echter fundamenteel anders dan in de jaren ’70 en begin jaren ’80. Destijds bedroeg de staatsschuld van de Verenigde Staten maar 30 procent van het BNP. Vandaag de dag is de staatsschuld in de Verenigde Staten echter opgelopen naar 122 procent. Nogal een verschil. Bij een beperkte schuld kun je de rente rustig verhogen. De rentelasten stijgen wel, maar dat valt te overzien. Bij een grote staatsschuld beginnen die rentelasten behoorlijk te knellen.
Rentelasten de grootste post op de begroting
Geld lenen om allerlei ambitieuze overheidsprogramma’s te bekostigen is niet zo’n probleem zolang de rente laag is. Het wordt echter een ander verhaal wanneer de 10-jaars rente naar 4 procent oploopt, of hoger. Zo bedragen volgens het Congressional Budget Office de jaarlijkse rentelasten in de Verenigde Staten dit jaar 663 miljard dollar. En volgend jaar 745 miljard dollar. In dit tempo zijn de Verenigde Staten per jaar meer kwijt aan het betalen van rente op hun schulden dan aan bijvoorbeeld aan defensie of sociale voorzieningen.
De jaren ‘40
De actuele inflatie vertoont meer gelijkenis met die uit de periode van de jaren ’40, direct na de Wereldoorlog. Ook toen kampten de Verenigde Staten met een fenomenale staatsschuld. Die bevrijding van Europa was leuk, maar kostte ook wat. De CPI was destijds zelfs opgelopen naar 20 procent. De 3-maands rente bleef gedurende deze periode echter jarenlang zeer laag. Pas in 1948 steeg deze rente tot boven de 1 procent. De centrale bank hield het rentewapen in de kast.
Hogere rente was rampzalig geweest
Met zo’n kolossale staatsschuld zou een hogere rente rampzalig zijn geweest. De inflatie werd succesvol bestreden met een mengeling van fiscale maatregelen en kapitaalcontroles. Wat wanneer ze de rente wel verhoogd hadden? Een hogere rente betekent stijgende rentelasten. De staat moet dan nog meer lenen. De rentelasten gaan dan nog verder omhoog. De staat moet nog meer lenen, enz, enz. Niet alleen de rentelasten worden onhoudbaar, maar de staat jaagt door steeds meer te lenen de inflatie alleen maar verder omhoog.
Tegenovergesteld effect
Bij een torenhoge staatsschuld heeft een oplopende rente het tegenovergestelde effect. De inflatie wordt niet bestreden, maar verder gestimuleerd. Een prachtig voorbeeld van een doomloop. Na de Brexit lijkt het Verenigd Koninkrijk in zo’n neerwaartse spiraal beland. Inflatie noopt tot meer renteverhogingen. Die leiden echter tot hogere rentelasten en nog meer staatsschuld. Meer staatsschuld leidt weer tot een hogere inflatie.
Hoe lang zijn verkrappingen nog effectief?
Tot op heden was het verkrappende beleid van de centrale banken effectief. Maar met de enorme staatsschuld gaan de Verenigde Staten op zeker moment tegen een muur aanlopen. Verdere renteverhogingen leiden dan tot onhoudbare rentelasten. In plaats van de inflatie te bestrijden, stimuleer je deze juist. Dat moment komt dichterbij. Beleggers kunnen de stoere taal van veel centrale bankiers voor kennisgeving aannemen. De rentepauze kwam niet zomaar uit de lucht vallen. Je kunt het schuldenplafond wel vooruit schuiven, maar die staatsschuld verdwijnt niet. Een verdere snelle afname van de inflatie zou de Federal Reserve en de wereldeconomie veel zorgen besparen. Dan kan het nog een lange (rente)pauze worden.