Veilige vluchthaven
De Zwitserse frank geldt in tijden van onrust op de financiële markten als één van de veiligste vluchthavens. Zo ook tijdens de huidige pandemie. Ondanks het feit dat de rentevergoeding nergens ter wereld zo laag is als in Zwitserland vonden enorme geldstromen hun weg naar het land van de besneeuwde bergtoppen. Zwitserse banken kennen al sinds 2014 een negatieve rente. Het heeft de frank er niet van kunnen weerhouden sindsdien met 13 procent te stijgen ten opzichte van de euro. Ook de Zwitserse aandelenbeurs doet het al jaren niet onaardig. Zo leed de SMI-index dit jaar geen verlies. Dat terwijl bijvoorbeeld de AEX-index op een verlies staat van ruim 8 procent. De populariteit van de frank bezorgt de Zwitserse centrale bank echter de nodige hoofdpijn.
De balans van de SNB
De centrale bank dient immers de Zwitserse economie te beschermen. De sterke frank brengt schade aan de concurrentiepositie van het exportland. Het brengt bovendien het monster van de deflatie dichterbij. Zodoende is het de Schweizerische Nationalbank (SNB) er alles aan gelegen de waarde van de frank onder controle te houden. Daartoe voert de SNB een tweesporenbeleid middels negatieve rentetarieven en het grootschalig aankopen van buitenlandse beleggingen. Het eerste heeft geleid tot een negatieve rente van 0,75 procent. Het tweede tot het opzwellen van de balans van de SNB naar ongekende proporties. Recent bereikte deze een omvang van 950 miljard frank. Daarmee is de SNB één van ’s werelds grootse beleggers geworden, niet veel kleiner dan bijvoorbeeld het Noorse staatsfonds.
Kopzorgen
In relatie tot de omvang van het Zwitserse BNP springt de balans er pas echt uit. De balans van de SNB bedraagt maar liefst 135 procent van het BNP. Ter vergelijking, zowel de Federal Reserve als de ECB beslaan ondanks hun massale opkoopprogramma’s niet meer dan 30 procent van het BNP van respectievelijk de Verenigde Staten en de Europese Unie. Uit deze cijfers wordt pas echt duidelijk hoe hoog de prijs is die de Zwitsers moeten betalen voor hun – relatieve – onafhankelijkheid. Zwitserland maakt geen deel uit van de euro en is een relatief kleine economie. Het brengt veel kopzorgen mee voor de monetaire autoriteiten.
Technologiebelegger
Zo bleek de frank tijdens de uitbraak van het coronavirus wederom een geliefde vluchthaven. Het noodzaakte de SNB tot grootschalige interventies op de valutamarkt. In het eerste kwartaal werd er ruim 38 miljard frank uitgegeven, in het tweede kwartaal ruim 51 miljard. Franken die werden verkocht om vreemde valuta – voornamelijk dollars en euro’s – en goud aan te kunnen kopen. Zo bezit de SNB inmiddels 1000 ton goud, ter waarde van 59 miljard frank. Maar veel spectaculairder is haar positie in Amerikaanse aandelen. Met haar enorme positie in Apple (NASDAQ:AAPL), Amazon (NASDAQ:AMZN), Microsoft (NASDAQ:MSFT), Alphabet (NASDAQ:GOOG) en Facebook (NASDAQ:FB) is de SNB één van de grootste beleggers in technologie-aandelen wereldwijd.
Spectaculaire koersstijging
De koersval op de beurzen leidde in het eerste kwartaal nog tot een verlies van 38 miljard frank. Het zal niet verbazen dat het tweede kwartaal dankzij het herstel op de beurzen in een winst van 39 miljard frank resulteerde. De recordwinsten op de Nasdaq zullen de kas van de bank sindsdien verder hebben gevuld. Dat is goed nieuws voor de aandeelhouders van de SNB. De aandelen zijn voor 55 procent in handen van verschillende regionale overheden en banken in Zwitserland. De rest is in private handen – 100.000 aandelen om precies te zijn – en verhandelbaar op de beurs. Het aandeel kabbelde jaren voort rond een koers van 1000 frank. In de loop van 2016 – toen het beleid van de SNB veranderde - zette de koers echter een spectaculaire stijging in, naar een piek van ruim 8600 frank in het voorjaar van 2018. Momenteel bedraagt de koers 4800 frank.
Valutamanipulator?
De grootschalige interventies en de spectaculaire winsten hebben echter ook de aandacht getrokken van de autoriteiten in de Verenigde Staten. Zo is de SNB op de observatielijst van wisselkoersmanipulatoren gezet. Zwitserland heeft immers een groot overschot op de lopende rekening en een significant handelsoverschot met de Verenigde Staten. Zwitserland wordt er tevens van beschuldigd de koers van de frank ten opzichte van de dollar te manipuleren. In dat laatste lijkt de SNB echter helemaal niet geïnteresseerd. Het zegt transparant te zijn over de interventies die alleen werden ingegeven door monetair beleid en om nadelige effecten van een te sterke frank op de inflatie en de economie tegen te gaan. Ze zijn zeker niet bedoeld om het land via onderwaardering van de munt een voordeel te geven. De Zwitsers kunnen ook niet veel anders. Zo is de SNB de afgelopen jaren uitgegroeid tot het meest succesvolle hedge fund ter wereld.