De ‘’crashmaand’’ oktober en dus de verjaardag van de 90 jaar geleden Great crash (dus van 1929) hebben we achter de rug. We zijn nu in de Blade run periode november 2019 beland. Blade run is voor de jonge lezers een film uit 1982 die zich afspeelt in Los Angeles van 2019, met onze beste Nederlandse acteur Rutger Hauer in de hoofdrol. Of we dit wel gaan herleven moeten we tot einde maand afwachten.
Nu we het toch over film en fictie hebben, hebben het weer over de tijd van het moderne sprookje waar we nu in leven. Er wordt ons wijs gemaakt dat de extreem lage rente onze eigen schuld is en ook wordt ons wijsgemaakt dat we de komende tijd (tien a twintig jaar) met zeer lage rentes kunnen blijven zitten. Er is volgens de verhalen immers te veel kapitaal op de wereld, maar kijkende naar de enorme hoeveelheden schuld (consumenten, bedrijven, overheden, centrale banken) is er niet genoeg kapitaal om de enorme schuldenberg te financieren en zou de rente eigenlijk op moeten lopen. Maar omdat de centrale banken alle schulden van de landen opkopen en nu zoveel schuld op hun balans hebben dat ze tegen hun eigen limieten oplopen dat houden we maar stil dat dit allemaal heel veel nuance behoeft.
Dit was een artikel van vorig jaar november, een meer actueel verhaal kon ik in de zoekmachines niet vinden, maar dit verhaal was toen al schokkend:
In tabel:
Volgens het laatste nieuws zitten we nu al veel hoger voor de meeste landen en als we denken dat dit altijd maar door kan gaan, dan moet ik wijzen op het feit dat we nu lekker bezig zijn en dat er een limiet van 33 procent staat en als we daar komen stopt het volgens huidige regels automatisch.
Ook leuk te zien is dat meer mensen wijzen op de negatieve effecten van obligaties opkopen.
We maken een crisis
Dan zijn we in Nederland lekker bezig om zelf onze economie naar de kl*te helpen met allerlei zelf opgelegde regels door populisten en fantasten die ook gewoon kiezers willen hebben. We leggen onszelf regels op over milieu. Hoeveel stikstof, hoeveel giftige stof in de grond (PFAS), etc.
Even wakker worden!
We leven in een wereld die super concurrerend is. Als een product ergens in de wereld goedkoper gemaakt kan worden dan gaat die productie naar dat deel van de wereld waar men minder goed op het milieu let. Bijna alle zware industrie ging naar China, bijna alle vervuilende medicijnen industrie ging naar China, etc. Wij zijn nu extreem afhankelijk van China daar geeft men niet om een leven en wij blijven we hier nog even dozen schuiven. Even een vraag denken we echt dat men in China een bouw project stil leggen voor een Co2 probleem? En denken we hier als de boeren en de bouw het werk stil leggen dat dit geen economisch effect heeft?
We gooien hier kolencentrales dicht zelfs die nog na 2015 gebouwd zijn, terwijl we los van de energieproductie hier ook (noodzakelijke) bijproducten voor de bouw uithalen. Zonder deze producten ligt het gips- en stukadoorswerk ook stil. Wij stoppen met gas en gaan dure stadswarmte aanleggen, maar als de productie naar het buitenland gaat heb je los van de economische effecten er niets meer over te zeggen. Dus in eigen land kan je het verduurzamen, maar door te streng te zijn raak je juist de controle kwijt.
We moeten beseffen dat als we steenkool stoppen dat we ook geen zonne-energie en windenergie gebruiken in die schaal voor de industrie en dus hebben we kolencentrales nodig. Biomassa centrales bleken in de praktijk ook al niet de oplossing. Het moet een combinatie zijn en we moeten, ondanks dat de rente nul is, geen kapitaal vernietigen. Dan laten we onze volgende generatie niet alleen achter met schulden, maar staan er tegen over deze schulden geen assets meer.
Dus wij kunnen in Nederland wel moderne en goede kolen- en gascentrales sluiten, maar als men dan elders in Europa de oude centrales open houden en wij energie gaan importeren heeft de aarde daar heel weinig aan. We moeten het plaatje ook compleet zien en dus de nuttige bijproducten mee nemen in onze afweging. Als je de bijproducten van kolencentrales uit het buitenland invoert naar ons land, helpen we los van ons geweten het milieu ook weer niet echt. En om het maar economisch te houden, laten we ons de vraag stellen: is de Nederlandse economie nu echt gebaad bij een enorme afschrijving en het nog verder verdwijnen van zware industrie uit ons land? Naast milieu en energie transitieproblemen hebben we nog veel meer problemen die we moeten overwinnen.
Het vergrijzingsprobleem
De vergrijzing kost ons, volgens de Telegraaf van zaterdag (Hoe gaan we dat allemaal betalen), inclusief meer kosten voor de gezondheidssector 45 miljard per jaar. Alleen al op de sociale voorzieningen komt er een tekort van 3 miljard per jaar. Even een leuke quote uit dit artikel: In 1950 waren er zeven werkende in de groep 15 tot 65 jaar, tegenover één gepensioneerde. Nu is dit drie werkende tegen, één gepensioneerde, dus deze drie moeten het salaris opbrengen voor de ene en deze leeft veel langer dan vroeger. Kortom; een extra probleem bij de vergrijzing is dat de gemiddelde levensverwachting fors is toegenomen.
Nu denkt iedereen dat dit geld gratis bij gedrukt kan worden, geen rente kost (of zelfs negatieve rente, dus geld oplevert) en dat er altijd maar doorgerold kan worden dus nooit afgelost hoeft te worden. Nu heb ik nieuws: dat lijkt me uitgesloten. Het is dan ook onzin te zeggen dat we negatieve rente hebben, omdat we zoveel sparen. Er is vanuit de overheid een recordvraag naar kapitaal en als dit wel waar is dan wordt er binnenkort meer ontspaart.
Ontsparen
Ja, als iemand boven de pensioen gerechtigde leeftijd is dan is hij of zij aan het ontsparen (eerder extra pensioen en spaargeld) wordt opgebruikt voor consumptie. Daarnaast is het goed te weten over het consumeren, dat de groep van gepensioneerde veel minder, dan de groepen met lagere leeftijd (lees: de niet gepensioneerde), minder vraag naar producten heeft en minder vraag is minder omzet en dus minder winst voor de bedrijven, winkels, etc.
Dan nog een ander dingetje dat mij tot denken zet, namelijk een ‘’beren-site’’ Financial Sence kwam met een paar interessante grafieken die duiden op een mogelijk volgende crisis.
Bron: https://www.financialsense.com/blog/19370/global-leading-indicators-are-turning-favor-risk-tilt
De PMI cijfers, de wereldwijde Money supply cijfers (geldgroei) en de Chinese vraag naar kapitaal geven ook signalen.
Bron: https://www.financialsense.com/blog/19370/global-leading-indicators-are-turning-favor-risk-tilt
Ook is de totale balans van de banken van groot belang. Is de relatie tussen deze balans en de wereldwijde aandelen index toeval?
Bron: https://www.financialsense.com/blog/19370/global-leading-indicators-are-turning-favor-risk-tilt
Vooral doorgaan!
Laten we snel doorgaan met de Duitse DAX, deze had een goede maand in oktober. Ondanks dat de trade war en de Brexit nog niet opgelost zijn. Beiden zouden voor producent en export land Duitsland wel van belang moeten zijn.
AEX verloor licht in de maand oktober, maar voor de beren mag dit geen naam hebben.
Sp500 op record niveaus.
Afgelopen vrijdag waren de economische cijfers in de VS even een meevaller, maar de trend is al veel langer slechter. De trade war is nog niet opgelost, maar Trump blijft maar roepen dat de oplossing nabij is. Ook moeten we beseffen dat als de economische cijfers inderdaad beter worden en er daadwerkelijk een oplossing komt voor de handelsproblemen met China, dat we dan geen Fed stimulering meer krijgen.
Gek genoeg hadden we de Small en Midcap aandelen niet op een record, zie bijv de Russell 2000.
Nasdaq staat wel ook op records.
Apple (NASDAQ:AAPL) een belangrijk aandeel in deze sector trok met streaming plannen de beurs mee omhoog.
ASML (AS:ASML) die eerder klaar voor een correctie leek, is ook weer omhoog. Het lijkt allemaal niet kapot te krijgen, maar de waarderingen zijn redelijk pittig.
Zoals eerder aangegeven zijn de IPO’s allemaal in zwaar weer. Kijk maar naar het aandeel WeWork wat uiteindelijk niet naar de beurs is gegaan en het vlees vervangingsbedrijf: Beyond Meat (NASDAQ:BYND).
AMG (AS:AMG) van de speciale metalen geeft verkoopsignalen.
Mijn lieveling Fitbit is overgenomen door Google en maakte daarom een koerssprong.
Maar als we langere periode (de week grafiek) kijken, dan wordt je minder blij van deze overname. Gelukkig doen wij actieve trading en daarmee hebben we de aandelen niet zolang. De Twindicator gaf in de dag grafiek in september een koop. In de week grafiek was dit aandeel al tijden een flatliner.
Tesla (NASDAQ:TSLA) heeft ook weer een koerssprongetje laten zien.
Langere termijn in dit aandeel drukt ook de vrolijkheid.
Per saldo zijn er dus nog veel beren op de weg, maar de centrale banken hebben het vuurtje lekker opgestookt. Maar het is zoals bij het sprookje de kleren van de keizer, wachten op het kind dat roept dat de keizer geen kleren heeft.