Scepticisme. Dat is het juiste woord voor de stemming op de financiële markten sinds we gisteren getuige waren van een woordenwisseling tussen de Europese Unie en verschillende leden van de Italiaanse regering.
Eerst zei de Italiaanse vice-premier Luigi Di Maio dat zijn land de tekortdoelstelling van 2,4%, die voor Europa te hoog is, zou handhaven in de komende drie jaar. Vervolgens gooide Claudio Borghi, voorzitter van de begrotingscommissie van het Italiaanse congres, olie op het vuur toe door te zeggen dat Italië het veel beter zou doen buiten de euro. Deze dreiging hing al de hele ochtend in de lucht en deed, eenmaal uitgesproken, de markten nog verder instorten.
Tot slot, en kort na de opruiende verklaringen van Borghi, sprak de Italiaanse premier Giuseppe Conte deze woorden tegen. Hoewel hij duidelijk maakte dat het zijn "persoonlijke mening" was, verklaarde de premier dat "de euro onvervreemdbaar is."
De Italiaanse FTSE MIB, die er weliswaar in slaagde om ver boven de dieptepunten van de dag te sluiten, registreerde opnieuw verliezen. De daling woog zwaar op de belangrijkste Europese indices, zoals de zwaar getroffen Spaanse IBEX 35, terwijl de AEX een meer bescheiden daling zag van 0,6%.
Waar gaan we heen met de chaos in Italië? Het door Italië voorgestelde begrotingsstabiliteitsplan 2019-21 is voor Europa onhaalbaar. De commissaris voor economische en financiële zaken, de Fransman Pierre Moscovici, had niet duidelijker kunnen zijn: het is niet in het belang van Italië om door te gaan met het opbouwen van schulden.
Volgens de krant Corriere della Sera zou de Italiaanse regering deze wartaal aan het heroverwegen zijn. Ze zou de Europese Commissie (EC) verteld hebben dat het tekort in 2019 2,4% zou bedragen, maar dat het zou dalen tot 2,2% in 2020 en 2,0% in 2021.
Ik ben het echter met de deskundigen eens dat het probleem niet het percentage van het voorgestelde tekort is. Want ook met een lager percentage komen de rekeningen niet uit. Vergeet niet dat Italië een overheidsschuld van meer dan 130% heeft en dat de Italiaanse economische groei een van de laagste in de eurozone is.
Vandaag heeft Giuseppe Conte een ontmoeting met enkele van zijn kabinetsministers om de begrotingen voor 2019 te bespreken. Vanmiddag wordt eveneens nieuws van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) verwacht: een nieuwe evaluatie van de wereldwijde groei. En zojuist waarschuwde Christine Lagarde, directeur van het IMF, dat er een nieuw record van de wereldschuld is bereikt. Het is niet minder dan 182 biljoen dollar, en dat zal van invloed zijn op de wereldwijde groeiverwachtingen.
Dus, zoals u kunt zien, gaat het hier niet om een kleinigheid. Als Italië en de EU geen begrotingsakkoord bereiken en de situatie zich niet stabiliseert, kan er sprake zijn van een domino-effect: de risicopremie zou kunnen blijven stijgen door de combinatie van een slechter dan verwachte tekortdoelstelling en het lagere aankoopvolume van de Europese Centrale Bank. Zoals u weet, is de verlaging van het programma voor de aankoop van activa van 30 miljard euro naar 15 miljard euro per maand deze week van kracht geworden. De economische situatie in Italië is al enige tijd een bedreiging voor de groei van de eurozone in de toespraken van Mario Draghi, president van de ECB. Er zou dan ook een mogelijke verlaging van de kredietwaardigheid van Italië kunnen komen door de ratingbureaus in oktober van dit jaar.
Italië zou zich moeten bezinnen. Na de algemene ineenstorting van gisteren (met de weigering om de begrotingen te heroverwegen), openden de beurzen vandaag positiever. Dit kwam enerzijds door de successen in de VS, maar anderzijds omdat ze zich vastklampen aan de hoop op een Italiaanse toezegging van meer coherente doelstellingen. Voorlopig zullen de markten overgeleverd blijven aan de genade van elke beslissing.