Het coronavirus en de voedselketen

Het coronavirus heeft veel mensen ertoe aangezet te gaan hamsteren. We kennen allemaal de geliefde producten: wc-papier, paracetamol, blikgroentes en ook pasta. In het Verenigd Koninkrijk steeg de vraag naar pasta’s in de week van 14 maart met maar liefst 168% ten opzichte van 2019.

Dat hamsteren, die snelle stijging in de vraag, onderstreept de noodzaak dat de supply chain van boerderij naar maaltijd open en ongehinderd blijft. Maar ligt dat wel voor de hand in deze bijzondere tijden?

De basisgrondstof voor pasta is durum tarwe. Dat komt deels uit Canada, van waar het verscheept wordt naar Italië, naar bedrijven als Barilla en De Cecco. Die exporteerden in 2019 voor een bedrag van $ 3 miljard aan pasta. Die gaat met vrachtauto’s door heel Europa om in het VK door bedrijven als Princes bij de supermarkten afgeleverd te worden.

De pasta legt een lange weg af en er kan dus heel wat misgaan. Waarschijnlijk niet bij de productie en het oogsten van durum tarwe. Dat gebeurt grotendeels mechanisch en daar zijn maar weinig mensenhanden bij nodig. Hetzelfde geldt voor het transport naar de havens. Dat gebeurt voornamelijk per trein. Het goede nieuws voor de Canadese boer is dat de prijs van durum tarwe door het Europees hamsteren sinds het begin van het jaar met 8,5% gestegen is.

De problemen beginnen bij de haven. Stel dat een deel van de werknemers in de haven besmet raakt. Dan kan de verscheping in gevaar komen. Italië haalt ongeveer 50% van zijn geïmporteerde durum tarwe uit Canada. Eenmaal in Italië aangekomen, moet de tarwe natuurlijk verwerkt worden. Fabrieken draaien nu op volle toeren tegen normaal slechts op 75% van de capaciteit. Wel zijn er minder mensen aan het werk, omdat niet iedereen kinderopvang kan regelen. De vraag is hoe lang dit nog goed gaat?

Maar zelfs als de productie gehandhaafd kan blijven, dan zijn de problemen daarmee niet allemaal verdwenen. Nu moet de pasta over Europa verspreid worden en dat gebeurt meestal door vrachtauto’s. Veel landen hebben echter grenscontroles opnieuw ingevoerd en dat kan tot zeer grote vertragingen leiden, zo groot zelfs dat chauffeurs maar besluiten terug te keren.

Voedsel is een eerste en absolute prioriteit en moet ongehinderd vervoerd worden. Dat lijkt logisch, maar is dat allesbehalve. Sommige landen besluiten hun voedselvoorraden zo lang maar binnen de eigen grenzen te bewaren. Landen als Algerije en Turkije willen nu onderhandelen over nieuwe prijzen! Een land als Kazakstan is gestopt met de export van uien en boekweit. Dit terzijde.

Voor het Verenigd Koninkrijk kan het Kanaal een heel grote hinderpaal vormen. Ongeveer de helft van alle vracht uit Europa wordt met ferry’s vervoerd. De gezondheid van de scheepvaart is daarmee van ultiem belang. Zonder raken de supermarkten leger en leger. Het vervelende is, dat veel ferry’s ook passagiers vervoeren en dat vervoer is helemaal ingestort. Dat is een groot probleem voor de bedrijven.

Eenmaal in het VK zijn de problemen nog niet opgelost. De distributeurs moeten alles en iedereen inzetten om aan de sterk gegroeide vraag te voldoen. Dat zal nog wel even zo blijven nu buiten de deur eten voorlopig niet meer kan. De vraag vanuit de detailsector zal groter dan normaal blijven en dat vraagt om extra inzet.

Het ligt alles bijeen genomen niet echt voor de hand dat het coronavirus de productie en gebruik van graan en graanproducten echt in de war gaat schoppen. Maar is dat met enige zekerheid ook te zeggen van vers fruit, vlees en zuivelproducten? Menig analist is bang dat het aanbod van deze producten komende weken wel eens kan verminderen. Bedenk bijvoorbeeld dat in Nederland vooral migrantwerknemers als Polen het werk in de tuinbouw doen. Een deel van die migranten wil graag terug naar huis nu grenzen voor onbepaalde tijd dicht gaan. Dat brengt de oogst in gevaar.

Los daarvan, de huidige crisis kan ook de internationale scheepvaart en luchtvaart danig gaan ontregelen. De aanvoer van min of meer exotisch fruit als avocado’s en mango’s kan daarmee in gevaar komen. Alles overziend mag de conclusie luiden, dat Europa voor pakweg 90% in de eigen voeding kan voorzien. Voor 10% gaat die vlieger niet op en dat kan tot problemen leiden in het aanbod. Dat is echter iets anders dan problematisch.

Daarmee is weer niet gezegd, dat er geen problemen kunnen ontstaan. Stel dat Europa en de VS voor de rest van het jaar op slot gaan? We zijn kwetsbaarder dan we tot voor kort dachten.


Cor Wijtvliet