Coronavirus drukt ons met de neus op de feiten

Het coronavirus zorgt wereldwijd voor veel ophef en onzekerheid. Toch had de verspreiding en de impact ervan ons eigenlijk niet mogen verrassen. Een van de gevolgen van het proces van globalisering is de groei en de schaal van de systeemrisico’s. Handel, financiën, reizen, cyber, al deze en andere netwerken zijn de afgelopen decennia alleen maar gegroeid en meer en meer onderling verweven geraakt. De complexiteit is toegenomen en daarmee ook de risico’s.

De grote verspreiders van de goede kanten van het proces van globalisering zijn ook de verspreiders van de kwade kanten van het proces. We weten allemaal nog hoe snel de financiële crisis vanuit de VS oversloeg naar Europa en de rest van de wereld. Hetzelfde beeld zien we met cyberaanvallen.

Het gedrag van centrale banken is een ander voorbeeld van de goede en kwade kanten van de globalisering. In 2008 zette centrale banken met succes hun monetaire vuurkracht in om de financiële crisis het hoofd te bieden. Daardoor werd het probleem van een gebrek aan liquiditeiten verholpen. Nog steeds zetten centrale banken hetzelfde wapen in om eventuele problemen en crises het hoofd te bieden, maar met afnemend succes. De recente renteverlaging door de Fed is daar een mooi voorbeeld van. Het had amper nog effect op financiële markten.

De markt is nu immers nog ondergedompeld in liquiditeiten. Bovendien lijkt zo onderhand de rek wel uit de mogelijkheden om de rente te verlagen. Die is al extreem laag. Het afnemend effect van renteverlagingen is trouwens af te lezen aan de toch wel lusteloze economieën van Japan, Europa en de VS. Het eerder overschakelen op fiscale stimulering had wellicht meer effect gesorteerd. Of dat nu nog het geval is, lijkt kwestieus. Fabrieken sluiten, werknemers gaan in quarantaine en supply chains raken verstoord. Onder die omstandigheden zou fiscale stimulering alleen maar de inflatie bevorderen.

Het punt is, dat centrale banken alleen maar bezig zijn de vorige oorlog opnieuw uit te vechten. Zodoende hebben ze weinig oog voor mogelijke nieuwe bedreigingen, zoals nu de dreigende pandemie. Dat klinkt misschien wat ver gezocht, maar toch. Bedenk bijvoorbeeld, dat de hoofdkwartieren van alle grote financiële instellingen in de wereld feitelijk elkaars buurmannen zijn in bijvoorbeeld Wall Street en/of de City van Londen. Niemand heeft er blijkbaar over nagedacht wat een pandemie voor ongelooflijk kwaad kan aanrichten. Wall Street en de City zouden tot stilstand komen met alle gevolgen van dien voor de wereldeconomie.

Gemakzucht en zelfingenomenheid gaven ruim baan aan de financiële crisis van 2008. Een sterke winstgroei en stijgende inkomens over een periode van meerdere decennia, de korte
duur van voorkomende crises, zorgden voor het onterechte gevoel dat een Grote Depressie niet meer mogelijk was. Het tegendeel was waar, maar de zelfgenoegzaamheid vergrootte onnodig de systeemrisico’s.

Hetzelfde zie je feitelijk op het gebied van de gezondheidszorg. Die verbetert steeds met als gevolg dat de levensverwachting alleen maar stijgt. De dreiging van de Spaanse Griep met zijn tientallen miljoenen doden is zodoende nagenoeg uit het collectieve geheugen verdwenen met als gevolg een vals gevoel van veiligheid. Dat is echter ten onrechte. Meer dan ooit zijn alle delen van de wereld onderling stevig verbonden. China is nu goed voor 20% van de wereldwijde productie en is nu een erg vitaal onderdeel van de wereldwijde supply chains. Chinese toeristen geven jaarlijks $ 260 miljard uit, een niet te versmaden bedrag.

De voordelen van globalisering zijn uitvoerig uit de doeken gedaan. Het heeft bijvoorbeeld miljoenen mensen uit de armoede getild. Het nadeel is dat het echter ook de verspreiding van besmettelijke ziektes vergemakkelijkt. Wuhan, het centrum van de coronavirusuitbraak, is een middelgrote Chinese stad. In 30 jaar tijd groeide het van 2 miljoen inwoners naar 11 miljoen inwoners. Door de snelle groei werd met allerlei regels de hand gelicht. Dat betekende slechte hygiënische toestanden en een zwak toezicht op buurten en plaatsen waar mens en dier vlak naast elkaar leefden. Als dat dan ook nog eens in de buurt van een groot vliegveld is, dan kan een uitbraak rampzalig zijn. Binnen 36 uur kan het virus over de wereldverspreid zijn.

Om het allemaal nog wat erger te maken, heeft de wereld zich recentelijk afgekeerd van internationale systemen en instellingen, zoals de wereld gezondheidsorganisatie. Landen als de VS, maar ook Europese, hebben niet alleen het gezag van de WTO ondergraven, maar ook
de financiële slagkracht ernstig ingeperkt. Overheden hebben bovendien ook nog eens beknibbeld op de nationale gezondheidszorg door bezuinigingen en privatiseringen. Het gevolg is dat ook op dit niveau er capaciteitsproblemen zijn. Zo is het nog maar de vraag of er in Nederland voldoende geschoold personeel is. Daar is het afgelopen decennium zwaar in gesneden.

Het vervelende van pandemieën is dat ze overal de kop kunnen opsteken en dat ze zich maar heel moeilijk laten beteugelen. Dat is het grote verschil met bijvoorbeeld financiële crises of klimaatverandering. Enkele factoren kunnen dan al heel wat bereiken. Bij een pandemie is dat absoluut anders. Er moet capaciteit zijn om te monitoren, maar ook om de ziekte te isoleren. Dat is van vitaal belang, zeker in armere landen. En dan moet er wereldwijd onderzoek gedaan worden om een vaccin te vinden, waarbij informatieuitwisseling van vitaal belang is.

Een pandemie laat zich niet stoppen door bijvoorbeeld een muur. Onze geïntegreerde en complexe systemen zijn zo sterk als de zwakste schakel. Een pandemie kan een grote bedreiging vormen voor mens en economie. Daarom doen we er goed aan veel en zorgvuldig aandacht te besteden aan een uitbraak. Er staat veel op het spel!

Cor Wijtvliet


Het CorWijtvlietJournaal wordt u gratis aangeboden. Als ook u van deze nieuwsbrieven geniet, is een financiële tegemoetkoming bijzonder welkom. Voor het bedrag van 25,00 Euro per jaar wordt u donateur van dit Journaal.

Uw, overigens geheel vrijwillige, bijdrage kunt u overmaken naar IBANnr. NL14RABO0156073676, ten name van Wijtvliet Research. Bij voorbaat dank!