De economische activiteit niet stopzetten en het virus vrij laten circuleren om zodoende tot collectieve immuniteit te komen? In maart was Boris Johnson voorstander van deze strategie… tot hij een bocht van 180° nam en het land in lockdown plaatste. Zweden heeft dan weer wel voor die aanpak gekozen en hem verdedigd. In een recente verklaring doen honderden dokters dat opnieuw. Terwijl ook het Witte Huis die aanpak steunt, zijn Anthony Fauci, de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) en het merendeel van de specialisten er tegen en waarschuwen ze voor de gevaren ervan. Hoe zit dat nu juist?
We hadden er bijna niet meer aan gedacht, maar het idee van een collectieve immuniteit steekt de laatste tijd weer de kop op. Een groep dokters heeft de “Great Barrington” verklaring ondertekend waarbij ze uitgaan van een “gerichte bescherming”. Dit houdt in dat “degenen met het minste risico om te overlijden aan het virus hun leven mogen leiden zoals ze altijd al deden om zo voldoende antilichamen te ontwikkelen via een natuurlijke besmetting, maar degenen met het hoogste risico op overlijden worden wel in bescherming genomen”. Het komt er op neer het virus zich vrij te laten verspreiden in de maatschappij, maar wel de risicogroepen te isoleren. Hierdoor zou de epidemie vanzelf uitdoven.
De ondertekenaars rechtvaardigen deze aanpak, die nooit eerder werd getest tijdens een pandemie, omdat zij vinden dat de huidige remedies zwaarder zijn dan hetgeen ze moeten behandelen. In hun ogen heeft het lockdownbeleid “rampzalige gevolgen voor de volksgezondheid, zowel op korte, middellange als op lange termijn”. Als kwalijke gezondheidsgevolgen van de lockdown hebben die dokters het dan specifiek over een gedaalde kindervaccinatie, een verminderd aantal kankeronderzoeken, meer cardiovasculaire aandoeningen en een slechtere mentale gezondheid onder de bevolking. Daarbij komt nog dat de lockdown ook het moreel van het ziekenhuispersoneel ondermijnt, de armoede doet toenemen, de jongeren die studeren of op de arbeidsmarkt komen ontmoedigt enz. Er is een lange lijst met naweeën en de kost om de pandemie onder controle te krijgen is heel hoog. Te hoog.
De laatste bevlieging van Donald Trump
Deze verklaring, die slechts door een kleine minderheid van geneesheren onderschreven wordt, zou slechts een voetnoot geweest zijn mocht ze niet fel gesteund zijn door het Witte Huis. Donald Trump, die koste wat het kost de pandemie in de vergeethoek wil duwen om toch nog een kleine kans op verkiezingswinst te behouden, wikt en weegt zijn uitspraken niet langer. Hij verklaarde: “De mensen hebben het gehad met het coronavirus”. Hij is nu tegen alles wat de economische activiteit kan afremmen, hij keurt de quarantaine af, hij wil de kinderen op school zien en hij drijft publiekelijk de spot met mondmaskers.
In feite heeft Trump de steunpilaren van zijn Task Force voor de gezondheid, zoals Dr Anthony Fauci, gemarginaliseerd en hem “een ramp” genoemd. In plaats daarvan heeft hij zijn eigen medisch adviseur, Dr Scott Atlas, gepromoveerd tot sterke man. Deze laatste, een radioloog, heeft van bij het begin de gevaren van het coronavirus geminimaliseerd en was altijd voorstander van een aanpak gebaseerd op de collectieve immuniteit. Zijn invloed begint door te wegen, want het CDC beveelt niet langer tests aan voor mensen die asymptomatisch zijn. Deze groep vertegenwoordigt nochtans 25 tot 40% van de besmette personen.
De strategie gesteund op collectieve immuniteit, die heel wat risico’s inhoudt, werd meteen afgekeurd door Adhanom Ghebreyesus, algemeen directeur van de WHO: “In gans de geschiedenis van de volksgezondheid is het nog nooit gebeurd dat collectieve immuniteit als strategie werd gebruikt in de strijd tegen een epidemie, laat staan tegen een pandemie (…) Een gevaarlijk virus, dat we nog niet volledig begrijpen, vrij spel geven, is simpelweg totaal onethisch”. Anthony Fauci stelde het nog scherper: “Iedereen die maar een greintje verstand heeft van epidemiologie zal dit als absurd en heel gevaarlijk bestempelen”.
De strategie van leerling-tovenaars
Het opzettelijk creëren van een collectieve immuniteit, zonder vaccin, is zowel vanuit een wetenschappelijk, een praktisch als een ethisch standpunt een misvatting. Ten eerste zijn er heel wat zaken die de wetenschappers nog niet weten over het virus. Men weet niet hoelang iemand die drager is geweest van het virus, immuun is. Indien die periode relatief kort is, kan die persoon dus hervallen. Het is nog niet vaak voorgevallen, maar er zijn hiervan toch wel meldingen.
Ten tweede kent men ook niet goed de drempelwaarde, met andere woorden: hoe hoog moet het percentage genezen personen zijn om te kunnen spreken van een collectieve immuniteit? Men gaat ervan uit dat dat ongeveer 60 à 70% van de bevolking moet zijn, een getal waar we nog ver van af zijn, want uit een studie in “The Lancet” blijkt dat tot nog toe minder dan 10% van de Amerikanen antilichamen zouden hebben ontwikkeld.
In Zweden, een land waar de bevolking zo goed als normaal kon verder leven, zonder een lockdown, zou de collectieve immuniteit slechts 7,1% zijn. Als men die lage immuniteitsgraad linkt aan het tot op heden geregistreerde aantal doden (1,1 miljoen), kan men redelijk vlot besluiten dat er miljoenen extra doden moeten vallen eer een collectieve immuniteit bereikt kan worden. Dan nog zonder rekening te houden met het feit dat er geen vaccin voorhanden is en dat men nog niet weet met welke nawerkingen de genezen personen nog kunnen te kampen krijgen. En we mogen ook niet vergeten dat het praktisch onmogelijk is om een waterdichte isolatie van risicogroepen te verwezenlijken. Wie zou er bereid zijn de verantwoordelijkheid op zich te nemen van een quasi genocide?
Hoe en waarom zijn dokters en onderzoekers van prestigieuze universiteiten ertoe gekomen om met een dergelijk gek en onuitvoerbaar idee op de proppen te komen? We kunnen het al enigszins beter begrijpen als we weten dat de verklaring veeleer ontsproot uit een extreme ideologie dan uit pure wetenschap. Ze kwam er in feite onder auspiciën van het American Institute for Economic Research (AIER), een libertijnse denktank die gefinancierd wordt door de gebroeders Koch, kolenmagnaten die de rol van de staat heel erg willen inperken. Vroeger ondersteunden deze think tank en andere verwante organisaties de tabaksindustrie, verkneukelden zich in het bestaan van sweatshops en minimaliseerden ze het feit dat de klimaatopwarming het resultaat was van menselijke activiteiten.
We zijn het er allemaal over eens dat de pandemie enorm veel kost en dat we er de gevolgen nog jaren zullen van voelen, maar moeten we echt onze toevlucht nemen tot een eugenetische oplossing om de machine terug aan de praat te krijgen? Moeten we het risico nemen om miljoenen mensenlevens te offeren op het altaar van de economische activiteit? Zweden, dat dit experiment (tot op een bepaalde hoogte) toepaste, kan zeker geen overtuigend resultaat voorleggen.
Zweden: een globaal negatieve balans
Hoewel de epidemioloog Anders Tegnell, de architect van de Zweedse strategie in de strijd tegen Covid, steeds ontkend heeft dat het zijn bedoeling was een groepsimmuniteit te creëren, is Zweden toch het land die daarin het verst is gegaan. In vergelijking met de andere Europese landen hebben zij duidelijk ‘cavalier seul’ gespeeld en geen inperkingsmaatregelen opgelegd, zoals een algemene lockdown, de mondmaskerplicht, de sluiting van winkels, cafés, restaurants of scholen. Op enkele uitzonderingen na bleven de Zweden hun normale leven leiden. Telewerk werd sterk aangemoedigd, het was niet toegestaan om op bezoek te gaan in rusthuizen en samenscholingen met meer dan 50 mensen werden verboden. Daartegenover bleven kinderen jonger dan 15 jaar wel naar school gaan en bleven de winkels open. Zo had iedereen toch het gevoel dat zijn leven niet plots tot stilstand kwam.
Van bij het begin heeft Zweden ingezet op burgerzin en het individuele verantwoordelijkheidsgevoel, in plaats van op verbieden en inperken. De boodschappen aan de bevolking waren eerder aanbevelingen dan verplichtingen. In deze open aanpak zat al het nodige om de Zweden achter zich te krijgen. Een bevolking die er prat op gaat rationeel te reageren en haar eigen sociaal model hoog inschat. Zweden is inderdaad een land waar een grote sociale druk heerst, wat voor een bepaald conformisme zorgt. Het goede hieraan is dat deze cultuur van de consensus voordelig is als het erom gaat maatregelen van het gezonde verstand te aanvaarden. Het feit dat de maatregelen voorgesteld werden door gezondheidsinstanties die niet politiek gebonden zijn zal natuurlijk ook geholpen hebben om de Zweden te overtuigen.
Het Zweedse experiment, waarbij de economische activiteit gevrijwaard bleef en een gecontroleerde verspreiding van het virus werd toegelaten, mét bescherming van de zwaksten, was spijtig genoeg geen onverdeeld succes. Tot nog toe heeft Covid-19 bijna 6.000 Zweden gedood, waarvan veel ouderen in rusthuizen. Men is daar, net als in België, van mening dat die mensen aan hun lot werden overgelaten. Anders Tegnell, die in Zweden als een echte held bekend staat, zag zijn ster geleidelijk aan tanen. Momenteel staat Zweden twaalfde op de lijst met de zwaarst getroffen landen per inwoner. Hun mortaliteitsgraad (58,48/100.000 inwoners) ligt duidelijk lager dan die van België (89,7) of van Spanje (72,2), maar tegelijk wel veel hoger dan die van de Scandinavische buren: Denemarken (11,8), Finland (6,3), Noorwegen (5,1) en ook Duitsland (11,8), landen die betere ijkingspunten vormen.
Geen lockdown, noch collectieve immuniteit: de ware winnaars
De Zweden zijn nu inderdaad relatief gespaard gebleven van de tweede golf, maar het is helemaal niet zeker dat dat aan hun collectieve immuniteit ligt. De bevolkingsimmuniteit, die om doeltreffend te zijn idealiter tussen 60 en 70% zou moeten liggen, ligt in Stockholm op slechts 11,4%, en voor gans het land samen op 7,1%. Ze zijn dus nog ver verwijderd van de verhoopte resultaten. Anders Tegnell verdedigt zich dan wel door te zeggen dat het om een marathon gaat en niet om een sprint, en dat de resultaten op de lange termijn moeten worden geëvalueerd.
Door een minder beperkende strategie te gebruiken heeft Zweden willen vermijden hun economie op te offeren, maar het lijkt erop dat ze daar toch geen doorslaggevend voordeel uit gehaald hebben. Hun werkloosheidsgraad ligt rond 9%, terwijl die in Noorwegen en Denemarken 5% is (de stijging was proportioneel). En in het tweede kwartaal zakte hun BBP met 8,6%. Cijfers zeggen inderdaad niet alles. Het is zeker dat er in Zweden minder overlast was. In de ziekenhuizen stond het water niet aan de lippen, mensen met andere aandoeningen werden nog steeds verzorgd, de handelszaken zijn niet over de kop gegaan, de kinderen behielden hun sociaal leven en de gezinnen werden minder getraumatiseerd. Ook dit zal allemaal in rekening gebracht worden wanneer de balans wordt opgemaakt over de pandemie. Er zal geoordeeld worden tijdens de autopsie.
Specialisten beweren nochtans dat het Zweedse experiment een mislukking is voor de simpele reden dat het een utopie is om tot collectieve immuniteit te komen zonder een vaccin. Men is nog nooit tot immuniteit gekomen. Vele landen zijn de epidemie trouwens te boven gekomen zonder zware lockdown, maar door de mensen op grote schaal te testen en aan systematische contact-tracing te doen. Zuid-Korea, Taiwan, Vietnam, Japan en Nieuw-Zeeland, dat zijn ongetwijfeld de ware winnaars bij deze pandemie.