Nu de handelsspanningen tussen de Verenigde Staten en China verder oplopen, komen ook de rare earth metals, oftewel de zeldzame aardmetalen, weer in de spotlights. Dit zijn 17 zware scheikundige elementen die essentieel zijn voor vele toepassingen. Ze worden vooral in China ontgonnen. Veelal worden de zeldzame aardmetalen verwerkt in allerlei elektronica, op zowel civiel als militair vlak. Denk bijvoorbeeld aan hybride- en elektrische auto’s, flatscreens, iPhones, zonnepanelen en windturbines. Maar ook aan bijvoorbeeld straalmotoren van militaire vliegtuigen, antiraketafweersystemen, nachtkijkers, satellieten en lasers.
Cerium is van dat rare palet de meest voorkomende en wordt onder andere gebruikt in permanente magneten en zelfreinigende ovens. Lutetium is de minst voorkomende op aarde en dit element wordt onder andere gebruikt als katalysator in de olieraffinage.
Ondanks dat we het als zeldzame aardmetalen betitelen, komen ze vaker op aarde voor dan bijvoorbeeld goud. Zo zeldzaam zijn ze dus ook weer niet. De ellende is echter, dat ze zelden in geconcentreerde hoeveelheden voorkomen. Daarom is het vanuit economisch oogpunt vaak niet interessant om ze te ontginnen. Daarnaast verloopt het verwerken van de desbetreffende ertsen tot een zuiver product via een aantal zeer vervuilende chemische processen. En dat wil je niet in je achtertuin hebben. Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat juist China hierin een dominante positie heeft opgebouwd. Milieuaspecten telden in het verleden daar niet mee. Ook zijn ze dominant geworden in de productie van zeldzame aardmetalen doordat ze in de jaren 90 vele Westerse producenten de nek hebben omgedraaid middels het creëren van tijdelijk overaanbod.
Tegenwoordig is China dan ook goed voor ongeveer 80 procent van de wereldwijde productie. Daarnaast verwerkt het ook nog eens vele ertsen uit andere landen als Australië en Myanmar. Gezien de vele fraaie toepassingen van de rare earth metals, is het niet zo raar dat verscheidene analisten denken dat China een mogelijk exportverbod van het spul als ultiem pressiemiddel zal inzetten in de handelsoorlog. Zeker omdat president Xi dit jaar al 2 keer symbolisch een verwerkingsfabriek heeft bezocht. Bovendien heeft China dit pressiewapen al eens eerder ingezet, maar toen tegen Japan. Een diplomatieke rel in 2010, ten gevolge van een Chinese vissersboot die 2 Japanse patrouilleboten van de kustwacht had geramd, was destijds de aanleiding om de export naar Japan een aantal jaren geheel stop te zetten.
Het blijft gissen of China dit wapen in de huidige strijd wederom in stelling gaat brengen. Zeker omdat de metalen, zoals al gezegd, eigenlijk niet zo zeldzaam zijn. In 1990 kwam nog 40 procent van de wereldwijde zeldzame aardmetalenproductie uit de Mountain Pass mijn in Californië. Achteraf bezien hadden de Verenigde Staten deze dreiging dus kunnen voorkomen. Maar vanwege milieuproblemen werd de mijn in 1998 gesloten. Wel is de mijn intussen weer op beperkte schaal operationeel, maar de huidige eigenaar MP Materials laat de verwerking van de ertsen ironisch genoeg ook over aan de Chinezen. Desalniettemin zou de Mountain Pass mijn met behulp van de Amerikaanse regering binnen 1,5 á 2 jaar weer volledig opgestart kunnen worden en dan zou China een belangrijke klant én een strategisch wapen kwijt zijn.
Daarnaast heeft Japan sinds 2010 ook niet stil gezeten. Vorig jaar hebben onderzoekers onder Japanse wateren een ongekend grote voorraad zeldzame metalen ontdekt waarmee de wereld ‘semi-oneindig’ mee toe zou kunnen. Een exportblokkade van China zou dus wel eens de juiste trigger kunnen zijn om dit koste wat kost te ontginnen, alhoewel zal dit de nodige tijd kosten.
Hoe het ook zij, China kan met een exportverbod in ieder geval op korte termijn Trump een hak zetten, waarvan ongetwijfeld ook de rest van de wereld de gevolgen van zal ondervinden. Want collateral damage valt in deze niet te vermijden. Trump mag dan wel ruzie willen zoeken met de rest van de wereld, maar of de Chinezen dat ook willen?