Hoe de Amerikaanse sancties tegen Iran ook Europese bedrijven raken

Beleggers zijn nog altijd de gevolgen aan het afwegen van het besluit vorige week van de Amerikaanse president Donald Trump om zich terug te trekken uit het nucleaire akkoord met Iran. Het akkoord beëindigde in 2015 sancties tegen het land in ruil voor het opgeven door Iran van de ontwikkeling van nucleaire wapens. Het breken van dit akkoord zal niet alleen de oliemarkten beïnvloeden maar ook de Europese bedrijven die getroffen worden door de impact van "secundaire sancties" indien ze zaken blijven doen met Iran.

Door een einde te maken aan de nucleaire overeenkomst met Iran heeft Trump effectief economische sancties aan het land opgelegd. In het National Security Presidential Memorandum dat op 8 mei uitgegeven werd, gaf hij opdracht om "de deelname van de Verenigde Staten aan het gezamenlijke actieplan (JCPOA) stop te zetten en aanvullende actie te ondernemen om de kwaadaardige invloed van Iran tegen te gaan en Iran alle wegen naar een kernwapen te ontzeggen".

Het stopzetten van het JCPOA zal echter ook implicaties hebben voor niet-Iraanse bedrijven die zaken doen in de regio, zoals opgemerkt in het follow-up verslag van de Congressional Research Service:

"De actie stelt unilaterale Amerikaanse economische sancties in werking die van invloed zijn op Amerikaanse bedrijven en omvat secundaire sancties die gericht zijn op handel afkomstig uit andere landen die zaken doen met en investeren in Iran."

Met de opmerkelijke uitzondering van de Amerikaanse luchtvaartgigant Boeing (NYSE:BA), die een overeenkomst had gesloten om 80 vliegtuigen ter waarde van 19 miljard dollar tegen catalogusprijzen aan IranAir te leveren en nog eens 30 vliegtuigen ter waarde van ongeveer $3 miljard tegen catalogusprijzen aan het Iraanse Aseman Airlines, waren het voornamelijk Europese bedrijven die zich op Iran gericht hadden om te profiteren van de oorspronkelijke overeenkomst in 2015.

Boeing heeft al beloofd de richtlijn van de Amerikaanse regering op te volgen. De CEO van het bedrijf, Dennis Mullenburg, gaf reeds in april aan dat de fabrikant niet langer afhankelijk is van Iran, dankzij een agressieve verkoopstrategie voor de huidige generatie 777-300ER, de vliegtuigen waarop de genoemde contracten betrekking hebben.

Europese blootstelling

"De sancties van de VS tegen Iran raken nauwelijks Amerikaanse bedrijven, maar richten zich vooral op Europese bedrijven," benadrukte de medevoorzitter van de Europese Raad voor Buitenlandse Betrekkingen, Carl Bildt.

Ondanks het grote aandeel aan Europese bedrijven dat in 2015 contracten in de regio heeft afgesloten, blijft de totale impact van de opgelegde secundaire sancties onduidelijk. Afhankelijk van de sector hebben Europese bedrijven een afbouwperiode van 90 tot 180 dagen - die respectievelijk op 9 augustus of 4 november vervalt - om contracten te annuleren of rechtstreeks met sancties uit de VS geconfronteerd te worden. Alle Amerikaanse afdelingen van die bedrijven zouden effectief de Amerikaanse wet overtreden en boetes riskeren, terwijl degenen die buiten de VS opereren ook uit de Amerikaanse handel buitengesloten zouden kunnen worden, in een "vóór ons of tegen ons" opstelling.

De lijst van mogelijk getroffen Europese bedrijven is lang, met miljarden euros in contracten op het spel. De handel tussen Duitsland en Iran bereikte vorig jaar 3,4 miljard euro ($4,1 miljard) volgens de buitenlandse handelsorganisatie BGA, wat ertoe leidde dat het Duitse weekblad Der Spiegel op zijn cover (hieronder) een verhaal publiceerde met als titel "Trump vernedert Europa met verlaten Iranakkoord."

Voorbeelden van bedrijven die in het kruisvuur liggen zijn onder andere: de Europese energiereuzen Total (PA:TOTF) en Royal Dutch Shell (LON:RDSb), welke beide overeenkomsten met Iran gesloten hebben; autofabrikanten Renault SA (PA:RENA) en PSA Peugeot Citroen (PA:PEUP), die auto's produceren in Iran, alsook Volkswagen (DE:VOWG) dat juist vorig jaar begon auto's naar het land in het Midden-Oosten te exporteren.

De meest besproken bedreiging voor het Europese bedrijfsleven is echter het Frans-Duitse Airbus-contract (PA:AIR) om 100 vliegtuigen te produceren voor de Iraanse staatsluchtvaartmaatschappij IranAir in een transactie ter waarde van $19 miljard tegen catalogusprijzen. Een kleiner contract van 20 vliegtuigen werd ook vastgelegd met de Frans-Italiaanse turbopropproducent ATR.

Ontheffingen en wetgeving nog steeds in de lucht

Niets is echter in steen gegraveerd. Op dit moment hebben Europese bedrijven de mogelijkheid om een vrijstelling in de VS aan te vragen om hun belangen in Iran normaal voort te kunnen zetten, hoewel Amerikaanse functionarissen nog moeten verduidelijken of deze al dan niet worden toegezegd. Total kreeg in feite in de jaren 90 een ontheffing en zijn CEO gaf in april aan dat het opnieuw om vrijstelling wil vragen.

Bovendien heeft de Europese Unie in eerdere vergelijkbare situaties met vergeldingsmaatregelen gedreigd, zoals in 1996 toen de VS probeerde om ondernemingen die zaken deden met Cuba te bestraffen. Destijds bond de VS in.

De EU-ambassadeur in de VS heeft ook gesuggereerd dat Europa "blokkerende wetgeving" zou kunnen instellen, een actie die elke Europese onderneming zou verbieden om Amerikaanse sancties na te leven en geen rechterlijke uitspraken zou erkennen die Amerikaanse straffen afdwingen. Europese leiders zullen naar verluidt deze week in Brussel een concept-besluit vastleggen, waarmee de EU-regeringsleiders het pad effenen om een definitief besluit te nemen op de top in Sofia, Bulgarije op 17 mei.

Heronderhandelingen kunnen sancties ontzenuwen

Afgelopen zondag zei de nationale veiligheidsadviseur van het Witte Huis, John Bolton: "het is mogelijk" dat er secundaire sancties worden opgelegd aan Europese bedrijven als gevolg van de terugtrekking van de VS uit het nucleaire akkoord met Iran. Bolton vertelde CNN dat hij geloofde dat een aantal Europese bondgenoten zich uiteindelijk aan de zijde van de VS zou scharen in haar terugtrekking uit de overeenkomst, hoewel eventuele sancties voor bedrijven afhankelijk zouden zijn van de 'opstelling van andere regeringen'.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo vertelde Fox News op zondag dat hij hoopvol blijft dat Washington en zijn bondgenoten een nieuwe nucleaire overeenkomst met Teheran kunnen sluiten. Minister van Financiën Steven Mnuchin heeft al gesuggereerd dat de terugtrekking van de VS uit het akkoord een strategie is om Iran terug naar de onderhandelingstafel te krijgen. "Deze sancties zijn van invloed op alle grote sectoren (in Iran). Het zijn hele krachtige sancties", zei Mnuchin vorige week.

Inderdaad onderstreept de richtlijn voor de uitvoering van de sancties van het Amerikaanse Ministerie van Financiën het wijdverspreide karakter van de sancties, die verder gaan dan de reeds genoemde automobielsector, luchtvaartsector en oliemaatschappijen. Afgezien van sancties op goud, edele metalen, dollartransacties, Iraanse schuldpapieren en valuta zullen de sancties gevolgen hebben voor de productie van aluminium en staal, steenkool, software voor de integratie van industriële processen, havenbedrijven, scheepvaart, scheepsbouwers, financiële transacties, garantie-instituten, verzekeringen, herverzekeringen en de wijdvertakte energiesector.

"Ze werkten de vorige keer. Dat is de reden waarom Iran aan tafel kwam", voegde Mnuchin toe in een duidelijke intentieverklaring van de Amerikaanse regering.

Totdat de laatste details zijn gladgestreken blijft de impact voor Europese bedrijven onzeker, zowel wat betreft welke bedrijven vrijstelling kunnen ontvangen en hoe de EU zal reageren als zijn bedrijven geen ontheffing krijgen.

Gisteren berichtte de Wall Street Journal dat verschillende "... Europese bedrijven zijn begonnen met het terughalen van investeringen en het opgeven van verplichtingen in Iran," waaronder Total, het Duitse energiebedrijf Wintershall, waarvan het moederbedrijf, chemiereus BASF (BO:BASF) uitgebreide vertakkingen heeft in de VS, en Maersk (CO:MAERSKb), de in Denemarken gevestigde rederij, die aankondigde dat het zou "stoppen met het aannemen van opdrachten voor Iraanse olietransporten." Torm (CO:TRMDa), een ander Deens tankerbedrijf is ook gestopt met het accepteren van nieuwe orders uit Iran.

Andere in Europa gevestigde bedrijven, waaronder de Duitse autofabrikant Daimler (DE:DAIGn), electronicabedrijf Siemens (DE:SIEGn), de Oostenrijkse Oberbank (VIE:OBER) en het Britse Serica Energy (LON:SQZ) hebben gezegd dat het nog te vroeg is om de gevolgen te kunnen overzien. Allen onderzoeken de huidige onzekere situatie alvorens een beslissing te nemen hoe verder te gaan.

In het ideale geval kan Trump's onderhandelingstactiek Iran terug aan tafel brengen, zodat een nieuw, minder bestraffend akkoord kan worden uitgewerkt en sancties - zowel primaire als secundaire - slechts van korte duur zijn. Hoewel dat onwaarschijnlijk lijkt, blijft de hoop bestaan dat Europese bedrijven een manier vinden om de miljarden euro's aan schade die deze laatste geopolitieke ontwikkeling met zich meebrengt te minimaliseren.