Het raadsel van de voortdurende personeelstekorten

Koude douche

Vrijdag kwam het rapport van het Bureau of Labor Statistics over de werkgelegenheid in de Verenigde Staten voor de beurzen als een koude douche. Er bleken in de maand januari maar liefst 517.000 nieuwe banen te zijn bijgekomen, aanmerkelijk meer dan de verwachte 185.000. De al lage werkloosheid zakte verder naar 3,4 procent. Het laagste percentage werklozen sinds eind jaren 60. Goed nieuws voor de economie, maar voor de beurs wat minder. Voor de Federal Reserve vormt de oververhitte arbeidsmarkt immers de voornaamste blokkade in zijn strijd tegen de inflatie.

De lonen liggen dwars

Dalende prijzen voor energie en andere grondstoffen en afnemende fricties in de wereldwijde aanvoerketens hebben gezorgd voor een afnemende inflatie. De Federal Reserve zegt echter pas gerust te zijn wanneer de kerninflatie ook weer serieus zakt. Een dreigende loon-prijsspiraal voorkomt dit vooralsnog. De krappe arbeidsmarkt stimuleert forse loonstijgingen die een afname van de kerninflatie frustreren.

Die moeten weer omlaag

De Federal Reserve laat niet na te benadrukken met zijn serie renteverhogingen een afkoelende arbeidsmarkt te willen bewerkstelligen. Een minder krappe arbeidsmarkt zou immers de onderhandelingspositie van werknemers afzwakken en tot loonmatiging moeten leiden. Pas wanneer de lonen weer in de pas lopen zou de inflatie daadwerkelijk serieus kunnen afnemen. De Federal Reserve laat zijn monetaire beleid daarmee sterk leiden door de Phillips -curve, waarbij een afnemende werkloosheid leidt tot hogere lonen. Hogere lonen die vervolgens weer tot een hogere inflatie leiden. 

Jaagt de Fed geen spoken na?

Het is echter de vraag of de Federal Reserve met zijn huidige monetaire verkrapping geen spoken najaagt. Dreigt zij met de vele renteverhogingen een ijzersterke arbeidsmarkt niet de nek om te draaien zonder dat het de inflatie afremt? Het meest recente werkloosheidsrapport wijst daar in ieder geval niet op. In krap een jaar heeft de Federal Reserve de rente verhoogd van nul naar 4,75 procent. Ondertussen blijft de werkloosheid echter maar dalen. Er zijn in de Verenigde Staten veel meer vacatures dan werkzoekenden. Hoe ver moet de centrale bank gaan om de arbeidsmarkt af te koelen? En zijn de gevolgen dan niet erg schadelijk?

Demografisch bepaald

Zou het huidige tekort aan werknemers misschien wel het gevolg kunnen zijn van demografische ontwikkelingen? En niet van een overdreven vraag naar goederen en diensten? Cijfers wijzen uit dat er sinds 2019 in de Verenigde Staten zo’n 3 miljoen werknemers ”verdwenen” zijn. Covid heeft onder meer tot veel vroegtijdige pensioneringen geleid. Daarnaast hebben de Verenigde Staten minder arbeidsmigranten toegelaten. Naar schatting is zo’n twee derde van de “verdwenen” werknemers te verklaren uit demografische effecten. De vergrijzing in de Verenigde Staten grijpt hard om zich heen. Veel werknemers zijn vanwege hun leeftijd gestopt en er zijn onvoldoende jonge opvolgers.

Hogere rente lost de personeelstekorten niet op

In dat geval zou de Federal Reserve jacht maken op ongrijpbare geesten. Met renteverhogingen kun je de vraag wellicht wel afkoelen, maar de bevolkingssamenstelling niet veranderen. Het tekort aan jongere werknemers blijft. Deze veronderstelling zou het beleid van de Federal Reserve volledig onderste boven kunnen halen. De centrale bank wil er zelf nog niet aan. Maar wat als zij op zeker moment tot het inzicht komt  dat men het tekort aan werknemers en de sterke arbeidsmarkt niet kan bestrijden met renteverhogingen? Wanneer dat inzicht lang op zich laat wachten kan er reeds forse schade aan de economie zijn aangericht.

Covid heeft tot een unieke situatie geleid

Zou het niet zo kunnen zijn dat de wereldeconomie als gevolg van Covid een aantal schokken te verwerken heeft gekregen die met monetair beleid niet op te lossen zijn? Unieke gebeurtenissen waar de economische theorie gewoon geen antwoord op heeft? Wanneer de tekorten aan personeel structureel zouden blijken omdat ze gewoon demografisch bepaald zijn heeft dat gevolgen voor de economie. Renteverhogingen hebben dan weinig zin en kunnen zelfs destructief uitpakken. De positie van werknemers is misschien sterker geworden. Met structureel hogere lonen tot gevolg. Een inflatie van twee procent zou dan wel eens een illusie kunnen blijken te zijn.