De mysterieuze dood van de rentenier

De vermaarde Britse econoom, John Maynard Keynes kwam al in 1936 tot de conclusie. Er zou een moment komen, waarop de klassieke rente zou overlijden. Diens dood zou het resultaat zijn van een combinatie van factoren. De technologie zou verder en verder voortschrijden, terwijl de bevolking zou krimpen en het vermogen alleen maar stijgen. Daardoor zou de rente alleen maar verder dalen totdat het een niveau zou bereiken waardoor de rentenier niet langer zou kunnen overleven. De klassieke rentenier is immers een couponknipper die leeft van de opbrengst van zijn risicovrij papier.

Nu, bijna een eeuw later, lijkt het erop dat Keynes alsnog gelijk gaat krijgen. Het rendement op een spaarrekening of op schatkistpapier is nul of soms zelfs negatief. Voor de verandering is dit fenomeen niet te danken aan het coronavirus. Er is echter iets eigenaardigs aan het alsmaar dalen van de rendementen. Sinds 2000 is het rendement op aandelen veel minder snel gedaald dan op risicovrij papier. Uit berekeningen van economen blijkt dat de risicopremie, het extraatje dat de belegger ontvangt door in (risicovolle) aandelen te beleggen en niet in risicovrij, met 2,5% is omhoog gegaan.

Waarom gebeurt dit? Er zijn verschillende verklaringen en de bekendste is misschien wel die van Ben Bernanke uit 2005. Hij wees op de enorme besparingen vooral in Aziatische Opkomende markten. Centrale banken aldaar zouden al die stapels liquiditeiten voornamelijk risicovrij beleggen. Daardoor daalde het rendement op risicovrij ten opzichte van aandelen.

Twee hoogleraren, Joseph Kopecky en AlanTaylor, zijn recentelijk met een nieuwe verklaring op de proppen gekomen. Ze wijzen op de vergrijzing als verklarende factor. De Babyboomers gaan nu massaal met pensioen. Om zo goed mogelijk in hun levensonderhoud te voorzien hebben ze hun aandelenportefeuille omgezet in veiligere obligaties. Daardoor daalde het rendement op obligaties, maar het rendement op aandelen bleef overeind. Het zijn dus niet spaaroverschotten die de rente omlaag duwen, maar een groeiende risico-aversie. Het is dus niet de voortschrijdende technologie die de rentenier de das omdoet, maar zijn eigen voorzichtigheid.

De vergrijzing in de ontwikkelde landen is nog een tamelijk recent verschijnsel en zal nog enkele decennia aanhouden. Het wordt trouwens meer en meer een wereldwijd verschijnsel. Als de hoogleraren het gelijk aan hun kant hebben, dan zal de risicopremie voorlopig hoog blijven. Uit hun model komt naar voren, dat het rendement op risicovrij papier in 2050 kan uitkomen op -2,8%. Het rendement op aandelen zal echter 2,2% bedragen. Derhalve bedraagt de risicopremie 5 procentpunt.

Deze uitkomsten hebben meerder implicaties. Zo is het een verklaring waarom investeringen achterblijven ondanks de ultra lage rente. Bedrijven kunnen niet lenen tegen risicovrij. Ze moeten risicodragend kapitaal lenen. Als de risicopremie gestegen is, dan is dergelijk vermogen niet veel goedkoper geworden. Er zijn natuurlijk ook partijen die wel kunnen profiteren van de risicopremie. Dat zijn de partijen die wel kunnen lenen tegen heel goedkope condities en die dat vermogen in bijvoorbeeld aandelen investeren. Als ze dan ook nog in staat zijn die beleggingen lang aan te houden, dan profiteren ze maximaal. Partijen als sovereign wealth funds zijn in staat tegen uitstekende condities te lenen en hun investeringen eindeloos lang aan te houden.

Het is ook goed nieuws voor jongeren. Ook zij hebben de mogelijkheid om hun beleggingen in aandelen over een langere periode vast te houden. Daardoor kan het rendement op aandelen behoorlijk uitstijgen boven het rendement op risicovrij. Het is natuurlijk slecht nieuws voor de oudere belegger en gepensioneerden. Zij kunnen kiezen tussen een extreem laag rendement op spaartegoeden en/of risicovrij papier of op de kans dat de aandelenmarkt ineen klapt. Zoiets gebeurde nog in maart van dit jaar.

De gemiddelde rentenier heeft sowieso weinig toekomst, maar de 21ste eeuw maakt hem het leven echt onmogelijk. Misschien moet hij/zij iets minder risico-avers worden. Dan kan zijn bestaan weer ouderwets dragelijk worden.

Cor Wijtvliet