De sigaren rokende vermogensbeheerder
Ooit werd de effectenhandel geassocieerd met overbevolkte beursvloeren met door elkaar schreeuwende handelaren. Handelaren die op weg naar hun werk herkend konden worden aan de Wall Street Journal en hun gestreepte pakken. De beursvloer of kantoorruimte werd gedomineerd door een tickertape op de achtergrond en televisieschermen met de laatste beursberichten. Achter het scherm zat een vermogensbeheerder met een omvangrijke sigaar op basis van de laatste analyses zijn koop- en verkoopopdrachten door de telefoon te brullen. Hoe anders is het nu. Een wandeling over een willekeurige handelsvloer geeft de complete transformatie weer die de financiële wereld de afgelopen decennia heeft ondergaan.
Een keerpunt
Geen schreeuwende handelaren meer, maar zoemende servers. Het levende bewijs dat computers een groot deel van menselijke arbeid hebben overgenomen. In eerste instantie werd de eenvoudige executie van orders overgenomen door computers. In het afgelopen decennium zijn computers zich ook in toenemende mate gaan bezighouden met het beheren van portefeuilles. Exchange Traded Funds (ETF’s) en gespecialiseerde beleggingsfondsen volgen markten volledig geautomatiseerd. Afgelopen maand hadden deze digitale vehikels niet minder dan 4300 miljard dollar aan Amerikaanse aandelen onder beheer. Dat was voor het eerst meer dan assets beheerd door menselijke wezens. Een keerpunt in de beleggingshistorie.
Handelende algoritmen
Steeds minder transacties worden er op de beursvloer in New York uitgevoerd. Steeds meer worden er daarentegen uitgespuugd door de zoemende serves in New Jersey. Inmiddels wordt maar liefst 90 procent van de aandelenfutures door algoritmen aangestuurd. En niet minder dan 80 procent van de normale aandelenhandel. Ook de strategieën van de geautomatiseerde handel veranderen. Van de vijf grootste hedgefunds ter wereld zijn er vier – Bridgewater, TwoSigma, AQR en Renaissance – volledig gebaseerd op algoritmen. Niet alleen de handel zelf, maar ook het onderzoek en de analyse worden in toenemende mate gedaan door algoritmen. De helft van de Raad van Bestuur van een toonaangevende bank als Goldman Sachs (NYSE:GS) bestaat uit software engineers. De bankier in zijn gestreepte pak is een anachronisme aan het worden.
AlphaZero
Welke implicaties heeft dit voor de beurzen? Het zet opmerkingen van nieuwsdiensten dat beleggers optimistisch of somber gestemd zouden zijn in een ander daglicht. Algoritmen hebben geen gevoel. Maar algoritmen worden uiteindelijk toch aangestuurd door mensen, zult u terecht zeggen? Ja, dat is waar. Maar in toenemende mate wordt er gebruik gemaakt van zogenaamde zelflerende machines. Waar Deep Blue in 1997 nog een schaakspel kon winnen van Gary Kasparov op basis van eenvoudige ingegeven regels, gaat AlphaZero – jawel, van Google – veel verder. Het kostte deze computer maar vier uur om Stockfish, de beste geprogrammeerde schaakcomputer – te verslaan. AlphaZero is zelflerend. Ook hier neemt de rol van mensen af.
Financiële instabiliteit?
Is deze ontwikkeling slecht? Dat valt te bezien. De automatisering draagt bij aan steeds lagere kosten en meer efficiëntie. In de Verenigde Staten heeft de zero cost broker reeds zijn intrede gedaan. Voor zowel beleggers als de beursgenoteerde bedrijven een vooruitgang. Bedreigen algoritmen de stabiliteit van de financiële markten dan niet? Zo werd de crash van 1987 reeds veroorzaakt door volledig ontspoorde program trading. Denk verder aan de flash crash van 2010, waarin de beurs 5 procent verloor in een paar minuten. En wat te denken van de – bijna – kerstcrash van 2018, toen de beurzen eerst volledig ineen leken te storten om vervolgens aan een opzienbarend herstel te beginnen. Misschien waar, maar in alle bovengenoemde gevallen zou de markt vrij snel weer herstellen. En werd de daling toch vooral veroorzaakt door menselijk falen.
Voorkennis
Geeft de automatisering dan geen oneigenlijke voorkennis aan degenen die zich de forse investeringen in dure apparatuur kunnen veroorloven? Jazeker, maar iedere voorsprong is maar tijdelijk. Na verloop van tijd zal het gat door de rest van de markt weer gedicht worden. En dan nog, informatievoorsprong van een kleine groep is er in de historie altijd al geweest. Beleggers in de VOC haalden hun voorkennis over de staat van schepen nog gewoon uit de krant (die niet voor iedereen beschikbaar was). De Rothschilds beschikten over een ingenieuze nieuwsdienst van postduiven zodat ze eerder dan anderen wisten hoe de Slag bij Waterloo was verlopen. En tegenwoordig investeren flitshandelaren in razendsnelle internetverbindingen. Is het u opgevallen dat veel flitshandelaren zich vestigen nabij het hypermoderne datacenter Equinix in Amsterdam?