Een keerpunt
Wanneer we over enkele jaren terugkijken op de huidige periode zou de afgelopen week wel eens een keerpunt in de economische geschiedenis kunnen zijn geweest. Er werd verwacht dat de centrale banken hun stempel zouden zetten op het verloop van de financiële markten. Dat deden ze ook. Van de centrale bank van Japan werd een renteverhoging verwacht, de eerste in 17 jaar. De Federal Reserve zou de laatste nagel aan de doodskist van de bullmarket worden. Met de irreële renteverwachtingen van de veel te optimistische beleggers zou de bank korte metten gaan maken.
En nieuwe records
Het liep anders. De Bank of Japan verhoogde inderdaad de rente. Het verwachte staaltje hawkishness bleef echter uit. Aan het ruime monetaire beleid komt voorlopig nog geen einde. De Nikkei-index zette een nieuw record neer. De Federal Reserve verhoogde zijn verwachtingen voor de economische groei, verlaagde zijn taxatie voor de werkloosheid en stelde zijn inflatieverwachtingen naar boven bij. Geen leuke teksten voor beleggers.
De rente gaat naar beneden
De Federal Reserve hield echter volkomen onverwacht vast aan drie mogelijke renteverlagingen dit jaar. De beurzen werden euforisch en bereikten nieuwe hoogten. De rente op staatsleningen daalde. Beleggers haalden opgelucht adem. Van het einde aan de bullmarket was geen sprake. Ondertussen liet ook de ECB doorschemeren reeds in juni de eerste renteverlaging te verwachten.
Wat gebeurt hier?
Wat gebeurde hier? Een centrale bank die aangeeft meer inflatie te verwachten en zijn rente desondanks toch wil gaan verlagen? En een vertraging in de afbouw van zijn balans aankondigt? In hun begeleidende tekst stelden de centrale bankiers de lichte stijging van de CPI van de laatste maanden als een tijdelijke bubbel te zien. De inflatie zal uiteindelijk naar de gewenste 2 procent gaan zakken. Dat zou zeker kunnen, maar de centrale bankiers nemen hier toch een gok. Er lijkt meer aan de hand.
Een beleidswijziging
Is hier wellicht sprake van een keerpunt in het jarenlange gevoerde monetaire beleid? De deglobalisering zet zich voort. Bedrijven halen hun productiefaciliteiten terug naar hun eigen land of vestigen zich in bevriende landen. Containerschepen moeten ver omvaren vanwege geopolitieke spanningen. Overheden pakken multinationale techbedrijven steeds harder aan via strengere regelgeving. De importtarieven en sancties vliegen je om de oren. Personeel eist overal hogere lonen. Overheden steken zich steeds dieper in de schulden. De producten en diensten worden er niet goedkoper op.
Het einde van de heilige 2 procent
Het officiële inflatiedoel van de centrale banken is nog steeds 2 procent. Het lijkt er echter op dat men dat heimelijk heeft losgelaten. Het echte doel ligt waarschijnlijk hoger. Dat wordt natuurlijk niet hardop uitgesproken. Dat zou de geloofwaardigheid van de centrale bankiers immers niet ten goede komen. Maar dat echte doel ligt mogelijk in de buurt van de drie procent. Gezien hun reactie hierop lijken de beleggers het niet zo erg te vinden.
Niet zo erg?
Is dat inderdaad niet zo erg? De huidige inflatie wordt vaak vergeleken met die van de jaren ’70. De centrale banken slaagden er destijds in de torenhoge inflatie de kop in te drukken met een draconisch hoge rente. In de VS verhoogde de Federal Reserve de Federal Funds Rate op zeker moment naar 20 procent. Dat zullen ze nu niet gaan doen. Een groot verschil tussen toen en nu is namelijk de enorme staatsschuld. In de jaren ’70 kon de centrale bank de rente fors verhogen omdat de staatsschuld toen slechts een derde bedroeg van het BNP. Dezer dagen is de staatsschuld van de VS echter ruim drie keer zo hoog. Een forse renteverhoging nu zou financiële zelfmoord betekenen.
De jaren ’40 als voorbeeld
De situatie van nu lijkt daarentegen veel beter te vergelijken met die van de jaren ’40. Vlak na de Tweede Wereldoorlog kampten de overheden wereldwijd met torenhoge schulden. Oorlogen zijn immers duur. Gemeten in percentage van het BNP net zo hoog als nu. De inflatie bereikte in de VS zelfs even het niveau van 14 procent. Verhoogden de centrale banken de rente? Nee, want dat zou met zo’n staatsschuld tot een economische malaise leiden. De rente bleef opvallend laag. Men liet de inflatie oplopen. Het was de meest voor de hand liggende manier om gecontroleerd van de enorme schuldenlast af te komen. Daar was wel enige financiële repressie voor nodig. De schulden verdwenen door de inflatie als sneeuw voor de zon. Na verloop van tijd waren zowel de schulden als de inflatie weer verdwenen. En de rente? Die bleef laag. Ze zullen het niet hardop zeggen, maar voor centrale bankiers wordt 3 procent waarschijnlijk het nieuwe 2 procent.