Iedereen is het erover eens dat van de grote, Europese landen Duitsland het best is omgegaan met de crisis. Zij hebben een gezondheidsramp vermeden door snel en op grote schaal te testen. Hun economie hebben ze ondersteund met een bazooka-plan. Hoewel het land de laatste jaren vaak van zijn voetstuk werd gehaald, heeft het in de mondiale opinie toch punten gescoord met zijn strenge en doeltreffende aanpak. Zelfs de tanende ster van Angela Merkel is terug beginnen schitteren. Waarop berust dit succes?
Het was tekenend hoe het coronavirus de sterke punten van sommige landen benadrukte en de grote tekortkomingen van andere blootlegde. In België was het aantal sterfgevallen – het hoogste ter wereld per aantal inwoners – een bewijs van de absurde, Belgische politieke gelaagdheid. Het feit dat er 9 ministers van Volksgezondheid zijn en het herhaaldelijke geknoei met de leveringen van mondmaskers hebben aangetoond dat België, als het er echt op aankomt, onbestuurbaar is in zijn huidige structuren.
Als we echter de grens overgaan naar Duitsland zien we hoe de strijd tegen de pandemie de sterke punten van het land aantoonde: strategische bezuinigingen, politieke coherentie, industriële capaciteit en een sobere, realistische communicatie. De samenvoeging van al deze elementen hebben voor een algemeen gevoel van vertrouwen gezorgd waardoor Duitsland de beproeving beter doorstond.
De kenners zijn het er inderdaad over eens dat Duitsland zich goed uit de slag heeft getrokken in deze crisis. Voorlopig toch. Ze hadden vier tot vijf maal minder doden te betreuren dan in vergelijkbare landen zoals Italië, Spanje, Frankrijk of het Verenigd Koninkrijk. Duitsland heeft dit relatieve succes aan verschillende factoren te danken.
Op grote schaal testen is de juiste gezondheidsstrategie
In de eerste plaats hebben ze sneller dan anderen gereageerd dankzij de vooruitziendheid van Christian Drosten, de hoofd-viroloog van het universitair ziekenhuis Charité in Berlijn, die het vertrouwen kreeg van Angela Merkel, die zelf een wetenschappelijke achtergrond heeft. Dankzij Drosten en zijn team konden Duitse laboratoria reeds in januari een PCR test op punt stellen, en in de loop van februari, nog voor het eerste geval aan de oppervlakte kwam, begonnen ze al met de productie ervan.
Naar analogie met de Koreaanse aanpak hebben de Duitse labs voor de screening van zieken strengere criteria gehanteerd dan andere Europese landen. Iedereen die ook maar een griepachtig symptoom vertoonde werd getest en bij een positief resultaat in quarantaine geplaatst. In de eerste week van maart, op het einde van de krokusvakantie, werden er in België 337 PCR tests uitgevoerd per miljoen inwoners, in Duitsland 1499 tests. Of vier keer meer. In de derde week van de pandemie (de week van de lockdown) deed Duitsland 4190 tests per miljoen inwoners (België: 1245). En eind maart kwam Duitsland al aan 350.00 tests per week.
Dankzij een vroegtijdige diagnosestelling, gevolgd door een quarantaine en een strikte tracking, hebben de Duitsers de verspreiding van de ziekte kunnen afremmen en vermeden dat ze uitmondde in zware complicaties, meestal met fatale afloop. Duitsland was niet alleen beter voorbereid, maar ook beter uitgerust wat betreft ziekenhuisinfrastructuur. Op de afdelingen ‘intensieve zorgen’ hadden ze 28.000 bedden ter beschikking (34 per 100.000 inwoners tegenover 12 in Italië en 7 in Nederland), en die capaciteit werd nadien nog opgetrokken tot 40.000 bedden. Kortom, ze zagen het dus aankomen.
Duitsland heeft natuurlijk ook wel geluk gehad. Ze kregen niet te maken met grote epidemiehaarden zoals Noord-Italië en Oost-Frankrijk ze wel gehad hebben en die later dan ook onbeheersbaar bleken. Het virus had eerst toegeslagen bij vakantiegangers, vaak jongeren, die terugkwamen van skistations in Oostenrijk en Italië en de grootschalige screening heeft de verspreiding naar mensen van derde en vierde leeftijd afgeremd.
Een basis voor vertrouwen creëren
Viroloog Christian Dosten, die een blog en podcasts maakte voor miljoenen Duitse volgers, onderscheidde zich ook door zijn informatieve en ingetogen toon, in niets te vergelijken met de mooie praatjes van een Didier Raoult of de knoeiboel van de Britse experten die uiteindelijk hun strategie van een collectieve immuniteit lieten varen. Misschien heeft Drosten enigszins gezondigd door overdreven voorzichtig te zijn – hij waarschuwt voor een mogelijke, tweede golf – maar tegen een virus waar geen doeltreffende behandeling, noch een vaccin voor is, koos hij voor het principe: beter voorkomen dan genezen.
Het is inderdaad zo dat de versoepelingsfase moeilijker ligt dan die van de lockdown. In april hebben 370.000 Duitsers hun job verloren en bijna 10 miljoen mensen zijn gedeeltelijk werkloos en worden door de federale staat betaald. “Elke week dat bedrijven gesloten blijven kost de Duitse economie tientallen miljarden euro”, zei Dieter Kempf, topman van de industriële federatie BDI. Een op termijn onhoudbare situatie, zelfs voor een land als Duitsland.
Zoals overal ter wereld zijn er spanningen ontstaan tussen de wetenschappers die hun voet op de rem willen houden en de economische spelers die de machine weer aan de praat willen krijgen. Deze laatsten voelden zich gesterkt doordat de bevolking terug aan de slag wil. Uit een peiling van YouGov blijkt dat 56% van de ondervraagden beweert niet bang te zijn besmet te raken en 72% verklaart vertrouwen te hebben in hun eigen afweersysteem.
Sedert enkel dagen krijgt ook de voorzichtige Angela Merkel verwijten te slikken, want zij moet rekening houden met 16 Länder die ook hun zegje willen doen en heel autonoom zijn. Nedersaksen dringt erop aan de restaurants terug te mogen openen en Beieren wil zijn befaamde Biergartens weer open. Merkel wees erop dat het land nog steeds kwetsbaar is, maar heeft uiteindelijk toch toegegeven. De restaurants gaan dus opnieuw open en het voetbalkampioenschap herneemt (in lege stadions). Niettemin is de bondskanselier er toch in geslaagd de mogelijkheid om de inperkingsmaatregelen indien nodig – en op zijn minst plaatselijk - te herinvoeren, aanvaard te krijgen. In Duitsland heerst er een cultuur van de consensus. Zelfs als de meningen verschillen, is er toch een akkoord over de grote lijnen. En sedert de crisis is het vertrouwen in Merkel enorm gegroeid.
Industrie maakt macht
De ernst waarmee de Duitsers met de epidemie zijn omgegaan heeft ongetwijfeld iets te maken met de Germaanse mentaliteit, het samengaan van striktheid en discipline. Maar het is ook doordat Duitsland over de logistieke kwaliteiten van een industrieel land beschikt.
Terwijl er nu veel stemmen opgaan over hoe extreem afhankelijk de westerse landen zijn van China en daarom een herlokalisatie eisen van bepaalde essentiële activiteiten, is Duitsland een voorbeeld van een land dat zijn industrie heeft weten te behouden. Het is het enige Europese land dat nog een echte nijverheidsbasis bezit dankzij hun grote bedrijven in de automobielsector, de werktuigmachines, de voeding, de chemie en de farmaceutische sector. En ze kunnen ook rekenen op een heel groot netwerk van middelgrote bedrijven (de kleine kampioenen van de Middenstand) die actief zijn in gespecialiseerde niches en een niet te onderschatten economische kracht zijn.
In een recent artikel van de Financial Times stond een goed voorbeeld van die rijkdom. Terwijl de rest van de wereld wanhopig mondmaskers trachtte te verkrijgen, bleek dat een Duits familiebedrijf – Innovatec – de helft in handen had van de Europese productie van niet-geweven vezels op basis van propyleen. Het is dankzij dit materiaal, dat verkregen wordt door een zogeheten procedé van extrusieblazen, dat de mondmaskers de schadelijke deeltjes kunnen filteren.
Meteen werden de non-woven vezels, die vooral gebruikt werden voor de productie van verbanden en stofzuigerzakken, een product van strategisch groot belang. De vraag ernaar steeg zo sterk dat de Chinese kopers bereid waren de normale prijs maal twintig te betalen. Ze bevoorraadden zich ook met machines, want de grootste producent ter wereld van machines voor de fabricatie van die niet-geweven vezels is ook een Duitse firma: Reifenhäuser Reicofil. Momenteel hebben die twee bedrijven hun productiecapaciteit aanzienlijk verhoogd en ze worden bedolven onder de bestellingen. Zij zijn er het bewijs van dat om meester te blijven van zijn eigen lot Europa zijn productie van industriële vezels opnieuw moet opbouwen.
Een minder streng post-Covid Duitsland?
Duitsland bleef natuurlijk ook niet gespaard van de pandemie. Met een BBP dat in 2020 met 6% zakt, doen ze het nauwelijks beter dan andere Europese landen. Maar door 1,2 triljoen in hun economie te pompen, onder de vorm van looncompensatie, leningen aan bedrijven en garanties op die leningen, hebben ze wel het nodige gedaan om de schok op te vangen. Door hun begrotingstekort uit te diepen (tot 167 miljard), wat ze gaan financieren via leningen, zijn ze ook afgestapt van hun budgettair dogma. Ze hopen wel dat dankzij de in 2021 verwachte economische opleving, hun begroting terug in evenwicht zal zijn.
Men heeft ook het gevoel dat ze meer bereid zijn de Europese buren te steunen, zelfs al blijven ze “nein” zeggen tegen het idee om de schulden van de landen van de eurozone gemeenschappelijk te maken. Ze zijn akkoord gegaan met het Europees reddingsplan van 540 miljard dat in allerijl in april werd overeengekomen, en ze zijn voorstander van een post-Covid herstelfonds op Europese schaal. En ook de Duitse werkgeversorganisatie BDI is voor een grotere “fiscale solidariteit” in Europa. Eigenlijk zeggen ze dus dat Duitsland Europa nodig heeft om er bovenop te komen.
Doordat ze niet teveel moeten verwachten van het Amerika van Trump, behalve misschien een verhoging van de invoertaksen op Duitse wagens, noch van China, dat steeds meer bewijst een wereldmacht te zijn, is Duitsland zich er heel bewust van dat de Europese landen hun natuurlijke partners zijn. Hierdoor zal Duitsland zich in de toekomst misschien ook wel flexibeler opstellen. Iets wat in België echter vreemd in de oren zal klinken met de Lufthansa-Brussels Airlines affaire. Maar dat is een ander verhaal…