De Bis
Afgelopen weekeinde publiceerde de Bank for International Settlements (BIS) zijn economisch jaarverslag. De BIS wordt ook wel de bank der centrale banken genoemd en opereert vanuit het Zwitserse Bazel. De BIS heeft grote invloed en is doorgaans buitengewoon goed geïnformeerd over de financiële markten. De instelling toonde zich gematigd optimistisch. Volgens de BIS staat de wereld er aanzienlijk beter voor dan een jaar geleden. Een “zachte landing” van de economie wordt als de meest waarschijnlijke uitkomst gezien.
De nodige risico’s
Algemeen directeur Agustín Carstens maakte echter nog wel melding van de nodige risico’s. Ten eerste wordt een heropleving van de inflatie niet uitgesloten. Ten tweede denkt men dat commercieel vastgoed de sterk gestegen rente nog niet volledig heeft verwerkt. Als grootste gevaar ziet men echter de steeds hogere staatsschulden en tekorten. Volgens de bank lijken deze staatsschulden op het ene moment nog houdbaar tot ze dat opeens niet meer zijn.
De kansen van Trump stijgen
Het is de financiële markten niet ontgaan. Na de zwakke performance van president Biden in het eerste verkiezingsdebat liep de rente onmiddellijk op. Nu de kansen van Trump toenemen verwachten beleggers meer importtarieven en belastingverlagingen. Het zal de rente op 10-jaars staatsleningen omhoogjagen. Tegelijkertijd verwacht men dat Trump Jerome Powell zal vervangen door een gouverneur die meer genegen is de rente te verlagen.
The King of Debt
Trump noemt zich graag de “King of Debt”. De staatsschuld zou onder zijn leiding kunnen ontsporen met hogere inflatie en rente tot gevolg. De situatie in de VS lijkt sterk op die in Frankrijk. Ook daar lijkt de huidige regering plaats te moeten gaan maken voor een meer populistische variant. Ook daar bestaat de vrees dat de staatsfinanciën hierdoor uit het lood kunnen raken. Ook daar anticiperen de beurzen hierop met hogere rentes.
Zeker een bron van zorg
De sterk oplopende staatsschulden in zowel Frankrijk als de VS zijn zeker een bron van zorg. Maar is de bestaande vrees op de beurzen terecht? In beide landen hebben de zittende regeringen immers zelf een behoorlijk steentje bijgedragen aan de oplopende schuld. Eventuele nieuwe regeringen daar de schuld van geven is niet geheel terecht. Zetten de markten de hakken nu niet te veel in het zand?
Obligatiemarkten zijn machtig
Bange beleggers lijken met hun vrees voor uit de hand lopende staatsschulden buiten de almacht van de obligatiemarkten te rekenen. Obligatiemarkten hebben in het verleden steevast voor een disciplinerende werking gezorgd. Meer dan eens moesten ambitieuze politici hun beleidsvoornemens flink afzwakken of zelfs volledig inslikken onder druk van oplopende schulden en een stijgende rente. Een steeds verder oplopende rentelast beperkt de beleidsruimte van een regering immers aanzienlijk. In de VS is de rentelast inmiddels de grootste begrotingspost. De VS geven meer uit aan rente dan aan bijvoorbeeld defensie of sociale zekerheid. Dat hou je nooit lang vol.
De VS hebben een uitzonderingspositie
Nu kan Frankrijk zich het een en ander permitteren. Als het er op aan komt zullen de Fransen zich net als in het verleden weinig aantrekken van begrotingsregels uit Brussel. Frankrijk vormt immers samen met Duitsland het hart van de EU. En laat de Duitsers nu net hetzelfde probleem hebben. De VS hebben helemaal een uitzonderingspositie. Met de dollar als wereldhandelsmunt hebben ze de macht om veel schulden te maken en de rekening daarvan bij de rest van de wereld neer te leggen.
Het gaat goed zo lang het goed gaat
Althans, zo werkte het altijd. Daar lijkt nu enige kentering in te komen. Zo zijn China en Japan om uiteenlopende redenen niet meer zo actief als koper van Amerikaanse staatsobligaties. En ook in de rest van de wereld neemt het enthousiasme af. De enorme hoeveelheid nieuwe Amerikaanse staatsleningen moet nu in toenemende mate door Amerikaanse beleggers worden gekocht. Dat gaat goed zo lang het goed gaat. Meer lenen betekent een hogere schuld, een hogere rentelast met als gevolg dat er nog meer geleend moet worden. Een beangstigende vicieuze cirkel. Bezuinigingen of belastingverhogingen lijken geen optie. Iedere politicus die daartoe beslist heeft weinig kans gekozen te worden. Meer economische groei als gevolg van al die schulden? Dat zou kunnen maar hoe hoger de schuld hoe kleiner de kans.
The lender of the last resort
Tsja, dan kom je uiteindelijk toch weer terecht bij de Federal Reserve, de lender of the last resort. De centrale bank zou weer opnieuw als koper van staatsleningen moeten gaan opereren. De huidige gouverneur van de Federal Reserve lijkt daar weinig zin in te hebben. De kans lijkt aanwezig dat een nieuwe president van de VS een nieuwe gouverneur zal benoemen. Eentje die bereid is om de steeds verder uitdijende staatsschuld wel op te kopen. Met alle gevolgen van dien. De BIS waarschuwt niet helemaal voor niets.