Met 100.000 doden zijn de Verenigde Staten het land in de wereld dat het zwaarst door de Covid-pandemie wordt getroffen. De economie bevindt zich in een diepe recessie en de werkloosheidsgraad loopt op tot in de buurt van 20%. Duizenden kleine- en middelgrote bedrijven zitten in de problemem. Hetzelfde geldt voor een aantal grote bedrijven en voor individuele staten, gemeenten en universiteiten. De gemaakte schulden zijn inmiddels astronomisch, terwijl de president alleen aan zijn herverkiezing denkt. De VS zijn in 2 kampen verdeeld en lijden wereldwijd enorm gezichtsverlies. De Amerikanen zijn de grote verliezers van de huidige crisis.
Hebben ze de middelen om uit de problemen te raken ?
Op dit moment lijkt het virus wat op de terugweg, zodat de tijd is aangebroken om een stand van zaken op te maken. Iedereen begrijpt dat de brutale manier waarop de economie tot stilstand is gekomen een tikkende tijdbom vormt die vroeg of laat zal ontploffen. In snel tempo is er een globale economische en sociale crisis op komst en het staat buiten kijf dat die buitengewoon zwaar zal zijn. Dat geldt op de eerste plaats voor de Verenigde Staten, want land beschikt niet over een sociaal vangnet dat in staat is om de schokken op te vangen.
De cijfers spreken inderdaad voor zich: maar liefst 38,60 miljoen Amerikanen ontvangen momenteel een werkloosheidsuitkering en van een verbetering is in de verste verte geen sprake. De gouverneur van de Amerikaanse centrale bank FED voorspelt een werkloosheidsgraad tussen 20% en 25% op het einde van de maand mei. Een dergelijk percentage overtreft de werkloosheidsgraad opgetekend tijdens de grote depressie van de jaren 30 van vorige eeuw. Het aantal actieven is in de Verenigde Staten inmiddels teruggevallen tot onder de kaap van 50%. Zowat alle sectoren worden getroffen door de crisis, met uitzondering van de distributiesector. Zelfs de gezondheidssector is getroffen, er zijn die in sector 1,40 miljoen banen verloren gegaan. Iets wat paradoxaal klinkt in volle crisisperiode.
Uiteraard zal een deel van wie vandaag werkloos is opnieuw werk vinden wanneer de economie weer aantrekt. Er is echter vrijwel niemand die gelooft dat we snel zullen terugkeren naar een situatie die vergelijkbaar is met die van voor het uitbreken van Covid-19. Jerome Powell, de grote baas van de FED, voorspelt een werkloosheidsgraad van nog altijd 9,50% op het einde van dit jaar. Volgens het economisch onderzoeksinstituut Becker Friedman van de universiteit van Chicago zal 42% van het ontslagen personeel geen nieuw werk vinden. Het sluiten van de fabrieken heeft sommige managers op ideeën gebracht. Een deel van de arbeiders zal bijvoorbeeld vervangen worden door machines.
De grote technologiebedrijven hebben anderzijds de voordelen van het thuiswerk ontdekt. Die voordelen zijn talrijk, we denken daarbij aan een hogere productiviteit en een duidelijke verlaging van de kosten wat betreft zowel de benodigde kantoorruimte als het transport. Deze bedrijven vragen hun medewerkers om van huis uit te blijven werken. In sommige gevallen zal dit gebeuren aan lagere lonen. Op die manier kan de winstgevendheid van de bedrijven zelf verhoogd worden.
De crisis veroorzaakt door het uitbreken van het Coronavirus zal korte metten maken met een groot aantal bedrijven. Hertz (NYSE:HTZ), J. Crew, Diamond Offshore, JC Penney (NYSE:JCP), Neiman Marcus en andere bedrijven hebben het bankroet al aangevraagd. Ze hebben bescherming gezocht onder chapter 11 van de Amerikaanse handelswetgeving. Dit hoofdstuk biedt bescherming tegen de schuldeisers in afwachting van een financiële herstructurering of het vinden van een overnemer. Er zullen nog meer faillissementen volgen in sectoren als olie, steenkool, toerisme, luchtvaart, restaurantketens en ga zo maar door. Een reus als Boeing (NYSE:BA) zal mogelijk door de overheid overeind gehouden moeten worden, zoals ook het geval was met General Motors (NYSE:GM) in 2008. De zwaarste prijs zal echter betaald worden door de duizenden KMO’s die het water tot aan de lippen staat. 2% van de kleine bedrijven hebben de deuren al gesloten. 15 miljoen Amerikanen werken in de horecasector en het kan nog lang duren alvorens de klanten nog in alle rust op restaurant kunnen komen. De meeste kleine en middelgrote bedrijven hebben maar financiële reserves voor één of twee maanden. Het is één groot vraagteken wat er daarna te gebeuren staat.
De schade is ook eveneens in de publieke sector enorm. Overheden (staten, steden en gemeenten), universiteiten, openbare ziekenhuizen enzovoort worden met een financiële puinhoop geconfronteerd. De stad New York zit opgezadeld met een financieel gat van 7 miljard dollar, in het geval van de staat New York loopt het gat op tot 13 miljard dollar. De staat Californië wordt met een financieel bloedbad geconfronteerd. Een universiteit zoals die van Michigan heeft dringend 1 miljard dollar nodig om te overleven. In 2022 zal het tekort op de begroting van de Amerikaanse staten oplopen tot 2 triljoen dollar. En iedereen gaat bij de staat aankloppen voor hulp. De leider van de meerderheid in de senaat Mitch McConnell legt de schuld bij de staten zelf die hun financiën slecht hebben beheerd. Hij geeft de staten het advies om zich failliet te laten verklaren, zodat de herschikking van hun schulden vereenvoudigd wordt. Alsof er helemaal geen sprake is geweest van een pandemie veroorzaakt door Covid. Gouverneurs zoals Andrew Cuomo hebben al gewaarschuwd dat dergelijke voorstellen ‘idioot’ en ‘zielig’ zijn.
De kostprijs van het herstel dreigt uit de hand te lopen
Enkele dagen geleden hield Jerome Powell, de grote baas van de FED, een toespraak waarin hij beurtelings warm en koud blies. Powell is van mening dat werkloosheid in mei inderdaad een piek zal bereiken op 20-25%, waarna ze zal beginnen te dalen. Nochtans is ook Powell van mening dat het herstel van de Amerikaanse economie trager dan verwacht zal verlopen. Hij gelooft dus niet in het scenario van een V-vormig herstel waar president Trump nog steeds op hoopt. Powell gelooft in een domino effect, een soort neerwaartse spiraal die moeilijk te stuiten valt. Elke Amerikaan die zijn job verliest zal minder consumeren en zodoende anderen meetrekken in zijn val.
Powell verwacht dat de Amerikaanse economie voor een lange periode van recessie staat indien de overheid en het Congres het tweede luik van het plan om de economie te ondersteunen niet goedkeuren (hij spreekt van fase 4). Maar een aantal republikeinse senatoren vinden de kostprijs daarvan te hoog. Het plan dat in maart werd goedgekeurd kostte al 3 triljoen dollar, waardoor de totale schuldengraad is opgelopen van 21 naar 24 triljoen dollar. Er is ditmaal sprake van nogmaals een bedrag van 3 triljoen dollar.
De kamer van afgevaardigden (het Congres), waar de democraten de meerderheid vormen, hebben een steunpakket van 3 triljoen dollar goedgekeurd, inclusief 875 miljard dollar directe steun aan de lokale overheden (staten, steden en gemeenten). Mitch McConnell, de leider van de republikeinse meerderheid in de senaat, wil van dat pakket echter niets weten. Hij is ook tegenstander om een tweede check van 1200 dollar te geven aan elke Amerikaan die in geldnood zit (of een tweede check van 6000 dollar voor elk gezin). Volgens McConnell zou een nieuw dergelijk cadeau de Amerikanen de noodzaak niet meer doen inzien om naar werk te zoeken. President Trump is anderzijds wel voorstander, want hij moet in november naar de kiezer stappen voor zijn herverkiezing als president. De republikeinen zijn verdeeld over de zaak : sommigen willen geen nieuwe enveloppe aan steun goedkeuren, anderen zijn wel van mening dat bijkomende steun noodzakelijk is. Voorlopig bevindt de hele zaak zich in een impasse.
Een teken van hoop is wel dat beide partijen een akkoord zouden kunnen bereiken over een budget bestemd voor grote infrastructuurwerken (wegen, bruggen, waterleidingen, optische vezels, hernieuwbare energie. Deze mini New Deal kan een bijdrage leveren aan de economische opstanding van het land door werk te geven aan Amerikanen die hun job hebben verloren.
De Amerikaanse verkiezingen zijn op komst: er is nog niets beslist maar Trump moet zich wel zorgen maken
Op 5 maanden voor de verkiezingen heeft het weinig zin om voorspellingen te doen. Tussen nu en november kan er nog heel wat gebeuren, zeker met een president die zijn eigen goesting doet en minstens 1x per dag met een nieuwe verrassing uitpakt. In ieder geval boert Trump achteruit in de peilingen. De voorsprong voor de democraat Biden schommelt van 5% (CNN) tot 11% (Quinnipiac University). 43% van de Amerikanen keuren de politiek van Trump goed, maar 53,60% wijst die af. Het zijn overigens ongeveer dezelfde percentages die zijn aanpak van de pandemie goed- dan wel afkeuren. Dat betekent dat de president over een trouwe achterban beschikt die alles okay vindt wat hij ook doet. Zij stellen op de eerste plaats zijn persoonlijkheid op prijs. Blijkt dat deze groep aanhangers een relatief stabiel en homogeen blok vormen.
Nochtans ziet de situatie voor de president er allesbehalve gunstig uit. Trump heeft hoe dan ook van zijn pluimen verloren, vooral bij de senioren. Het zijn deze laatsten die het hardst getroffen werden door de pandemie en die zich door hun president in de steek gelaten voelen. Trump verliest echter ook aanhang bij de onafhankelijke kiezers. Beide categorieën hebben in 2016 in belangrijke mate bijgedragen tot zijn verkiezingsoverwinning. Er is echter nog een zwak punt waar Trump mee moet afrekenen: 56,70% van de Amerikanen is volgens een peiling gedaan door FiveThirthyEight zeer ongerust over de economische toestand, 30,6% gematigd ongerust. De Amerikanen maken zich meer zorgen over de kansen op werk in de toekomst, over hun koopkracht en over hun spaargeld dan over het virus zelf. Trump heeft altijd zelf terdege beseft dat zijn kansen op herverkiezing afhankelijk waren van de economische situatie. Zijn credo is steeds geweest “Jobs, jobs, jobs”. Inmiddels zijn miljoenen jobs in rook opgegaan en het is niet zeker dat het voordeel om zittende president te zijn of om appel te doen om patriotisme voldoende zullen zijn om het tij te doen keren.
Dat is zonder enige twijfel de reden waarom Oxford Economics een pijnlijke nederlaag voor Trump voorspelt wanneer de economie niet fors herstelt. 5 maanden zijn echter te weinig om een economie te doen opleven die zo hard werd geraakt. Redenen genoeg om te vrezen dat de president een wit konijn uit zijn hoed gaat toveren. Sommige waarnemers denken dat hij een uitvlucht gaat zoeken om de verkiezingen uit te stellen of om de resultaten aan te vechten. Het feit dat hij zich meer en meer kant tegen het stemmen via brief – waardoor senioren en andere sociale categorieën die onbekwaam zijn om fysiek te stemmen toch hun stem kunnen uitbrengen – liegt er niet om. Daarnaast uitte hij al bedreigingen aan het adres van sommige gouverneurs. De president dreigt de federale steun aan hun staat in te trekken wanneer ze zijn voorstel niet steunen. Trump beseft drommels goed dat een magere opkomst zijn kansen op winst vergroten.
Het imago van de Verenigde Staten heeft wereldwijd grote schade geleden
Eén van de belangrijkste lessen die we uit de pandemie kunnen trekken, is dat Amerika niet meer is wat het ooit is geweest. Ooit genoten de Verenigde Staten de reputatie één van de best georganiseerde landen in de wereld te zijn. Tijdens de Tweede Wereldoorlog rolden elk uur 8 vliegtuigen van de assemblagelijnen. De hele wereld is nu echter getuige van de ongelooflijke chaos rond de gezondheidszorg, een chaos die doet denken aan die van een ontwikkelingsland. “De ganse wereld heeft medelijden met ons”, zo blokletterde de New York Times op 8 mei. “We leven in een failliete staat”, kondigde “The Atlantic” aan (20 april). De Financial Times sprak van de instorting van de Amerikaanse administratie als gevolg van het virus (op 14 mei)
Tot het laatste moment heeft Trump geprobeerd om de omvang van de catastrofe te verdoezelen. Hij deed valse beloften aan de bevolking wat betreft de hoeveelheid aan beschikbare testen. Regelmatig heeft hij overhoop gelegen met de gouverneurs van individuele staten over de medicijnen waaraan deze dringend behoefte hadden.
Voortdurend ging hij op zoek naar zondebokken (China, WHO, gouverneurs, democraten) om zijn eigen incompetentie goed te praten. Zijn gebrek aan empathie met de slachtoffers is ronduit schrijnend. Maar Trump is niet de enige oorzaak van het Amerikaans falen. Ook een federale organisatie als de CDC faalde compleet, haar testen voor het opsporen van de ziekte bleken niet te werken. Sinds Trump president werd, hebben het CDC en andere organisaties gericht op gezondheid en wetenschap veel minder geld gekregen.
Alsof dat allemaal nog niet voldoende was, heeft Trump een nieuw front met China geopend, waarbij zonder schroom wordt gesproken van een nieuwe Koude Oorlog. De klachten van zowel Amerikanen als Europeanen over China zijn talrijk en inderdaad gerechtvaardigd, maar Trump gebruikt ze vooral als een electoraal element. Hij hoopt de Amerikanen te verenigen tegen een gemeenschappelijke vijand, nadat hijzelf het land grondig heeft verdeeld. Trump speelt een gevaarlijk spelletje, want een krachtmeeting met China is het laatste waar de wereld momenteel behoefte aan heeft.