Een verhoging van 0,75 procent
Vanavond zal de Federal Reserve de rente weer gaan verhogen. Na een – hoogst waarschijnlijk door de Fed zelf gevoed – artikel in de Wall Street Journal afgelopen maandag gaan de markten inmiddels uit van een verhoging van 0,75 procent. Dit nog bovenop de havikse ECB en het slechte inflatiecijfer uit de VS van vorige week was de laatste dagen voldoende voor forse bewegingen op de beurzen. Zo belandde niet alleen de aandelen- maar ook de obligatiemarkt in een echte berenmarkt.
Forse rentestijgingen
Zo zijn de rentestijgingen dit jaar bepaald niet kinderachtig geweest. Waar de voorganger van de huidige minister van Financiën rond de jaarwisseling nog gratis kon lenen, moet mevrouw Kaag al weer 2,11 procent rente betalen op een 10-jaars staatslening. In de VS wordt er op een dergelijke lening inmiddels al 3,42 procent vergoed. Het tijdperk van goedkoop geld lijkt door de hard oplopende inflatie ten einde.
Een ad-hoc vergadering
De gevolgen zijn voor beleggers misschien het meest merkbaar op de aandelenmarkten. Maar er is toch wel meer aan de hand. Zo komt de raad van bestuur van de ECB vandaag bijeen voor een extra vergadering. Dit om de huidige marktomstandigheden te bespreken. Nu zal de ECB zich niet direct druk maken om de stand van bijvoorbeeld de AEX-index. Het onderwerp van gesprek zal zonder enige twijfel de hoogte van het renteverschil tussen Duitsland en Italië zijn, de zogenaamde spread.
“No limits”
De rente op 10-jaars Duitse staatsleningen is ondertussen op een niveau van 1,74 procent aangeland. In Italië wordt vanochtend echter al 4,06 procent betaald, een verschil dus van 2,32 procent. Rond de jaarwisseling bedroeg dit verschil nog maar 0,7 procent. In alle tumult is de spread ruim verdrievoudigd. Een vooraanstaand lid van de raad van bestuur van de ECB, mevrouw Isabel Schnabel, gaf gisteren reeds een kleine voorzet. Zij vertelde tijdens een meeting met Parijse studenten dat het moment waarop de ECB zal gaan interveniëren in de obligatiemarkt erg dichtbij is gekomen. Volgens haar heeft de ECB “no limits” in haar commitment de euro te ondersteunen.
Geen woord over de spread
Met deze opmerking treedt zij in de voetsporen van Mario Draghi die in een vorige crisis de term “whatever it takes” uit zijn mond liet rollen. Afgelopen donderdag heeft de ECB bij monde van mevrouw Lagarde aangekondigd de rente te zullen gaan verhogen en het opkoopprogramma van obligaties te zullen beëindigen. Maar over de steeds wijder wordende spread en hoe die aan te zullen gaan pakken geen woord. En dat had de markt wel verwacht. Dat hiaat werd de afgelopen dagen stevig afgestraft.
De Italiaanse staatsschuld
Is de Italiaanse staatschuld werkelijk zo’n groot gevaar voor het voortbestaan van de euro? Dat is het nog niet, maar zou het wel kunnen worden. In procenten van het BNP uitgedrukt, heeft Italië de op één na grootste staatsschuld van de EU. Na Griekenland. De Italiaanse schuld bedraagt 2.738 miljard euro en dat is ruim 150 procent van het BNP. Per hoofd van de bevolking komt dat neer op 40.000 euro. Ter vergelijking, in Nederland is dat 28.000 euro. Een hard oplopende rente zal de economie niet veel goeds doen.
Geherfinancierd
Niet alleen wordt het voor de staat moeilijker aan zijn forse rentelast te kunnen blijven voldoen, maar de staatsschuld vormt tevens de basis voor leningen aan bedrijven en particulieren. De hele economie ondervindt schade. Nu heeft Italië net als iedereen goed gebruik gemaakt van de achter ons liggende goedkoop geld-periode en zijn leningen tegen veel lagere rentes geherfinancierd. De gemiddelde looptijd van de staatschuld bedraagt momenteel 7 tot 8 jaar. Op korte termijn lijkt er nog niet veel aan de hand. De jaarlijkse rentelast in Italië is echter wel verreweg de hoogste van de EU, met 3,5 procent van het BNP. Griekenland heeft nauwelijks meer een rentelast na de grootschalige “herfinanciering” uit de eurocrisis.
De wal zal het schip keren
Het feit dat de ECB heeft besloten tot een ad-hoc vergadering geeft wel aan dat er het een en ander aan de hand is. Er zal waarschijnlijk besloten worden om bij de herinvestering van vrijvallende aflossingen vooral de zwakkere broeders – ook Portugal, Frankrijk en Spanje staan er niet erg goed voor – te bevoordelen. De uitspraak van mevrouw Schnabel dat “geen enkel middel geschuwd zal worden” geeft aan dat het spel op de wagen is. Toch wel bijzonder. De Federal Reserve is druk bezig monetair te verkrappen, de ECB wordt al weer gedwongen tot een vorm van verruiming. Inflatie of geen inflatie, er komt een moment waarop de wal het schip keert. In de EU wat eerder dan in de VS.