Exportrestricties
Recent kondigden de Verenigde Staten nieuwe exportrestricties aan tegen China. Daarmee voert president Biden de technologiestrijd tussen de Verenigde Staten en China verder op. Sinds oktober gelden er vergaande beperkingen voor de export van halfgeleidertechnologie. Deze nieuwe restricties sloegen in als een bom. De Chinese overheid was woest. De koersen van chipfabrikanten over de hele wereld kregen er van langs. ‘s Werelds grootste producent van chips - TSMC (TW:1310) – maakte de zwaarste koersduikeling in zijn bestaan.
Het belang van chiptechnologie
De Verenigde Staten willen de ontwikkeling van de Chinese chipsector zo veel mogelijk afremmen. Met geavanceerde chips zou China militair te machtig worden. Tijdens het 19e Partijcongres in 2017 stelde president Xi reeds dat technologie de kern vormt van het vermogen om oorlog te voeren. . De oorlog in Oekraïne onderstreept dat nog maar eens. De ingestelde chip-exportboycot tegen Moskou maakt het de Russen moeilijk om stand te houden tegen het met zware westerse wapens uitgeruste leger van president Zelensky. Het chiptekort noopt de Russen zelfs om halfgeleiders uit wasdrogers en wasmachines te slopen.
Militair en economisch
Toegang tot geavanceerde halfgeleiders is niet alleen essentieel voor moderne oorlogsvoering, maar ook voor de economie. Denk aan smartphones, laptops, elektrische auto’s, kunstmatige intelligentie en big data. Niet voor niets poogt de Chinese regering met enorme investeringen een binnenlandse halfgeleiderindustrie op te zetten. De chip-producerende landen staan immers steeds terughoudender tegenover China’s ambities. In zowel de Verenigde Staten als China is niet langer economisch gewin, maar nationale veiligheid het hoogste doel.
Waardeketen van halfgeleiders
De halfgeleiderwaardeketen is een mooi voorbeeld van globalisering. De halfgeleiders worden overwegend in de Verenigde Staten ontworpen. Vervolgens worden de chips voornamelijk in Zuid-Korea en Taiwan geproduceerd. De machines om chips te kunnen produceren zijn afkomstig uit Nederland. Deze waardeketen is niet alleen zeer geavanceerd, maar ook kwetsbaar. Zo heeft de recente pandemie ons geleerd.
Dicht bij huis
Het strategische belang van halfgeleiders heeft de westerse wereld tot het inzicht gebracht dat ook de productie het beste dicht bij huis kan plaatsvinden. Niet alleen werden de export beperkende maatregelen steeds verder uitgebreid, maar ook werden er forse bedragen geïnvesteerd om productie naar eigen land te halen. Ook in China worden er enorme bedragen uitgegeven om een eigen halfgeleiderindustrie te ontwikkelen. De Verenigde Staten willen echter voorkomen dat China de technologische grootmacht van de 21e eeuw wordt.
Boemerang
Vandaar die exportbeperkingen. Zo mag ASML (AS:ASML) zijn meest geavanceerde EUV-Lithografiemachine niet naar China exporteren. Afgelopen voorjaar lekte uit dat de Verenigde Staten ook willen dat de export van oudere technologieën aan banden wordt gelegd. Al deze beperkende maatregelen zouden echter wel eens als een boemerang kunnen terugslaan op de westerse wereld. Tot nog toe reageerde China vooral met retoriek op deze maatregelen. Ze hebben echter nog een belangrijke troef achter de hand.
Grondstoffen
In de eerder genoemde wereldwijde waardeketen van halfgeleiders ontbrak nog een niet onbelangrijke schakel. Voor de productie van halfgeleiders – maar ook van windmolens, zonnepanelen, elektrische auto’s, smartphones en laptops - zijn grondstoffen nodig. Denk daarbij aan kobalt, lithium, gallium, germanium en zeldzame aardmetalen. Grondstoffen die voor 95 procent gedolven worden in China of door China gecontroleerde landen als Congo. De westerse technologie, de energietransitie en de wapenindustrie zijn dus sterk afhankelijk van China.
Eerst Rusland, nu China
De Europese Unie was de afgelopen decennia te afhankelijk geworden van Russische fossiele brandstoffen. Het kost ons nu de grootste moeite hiervan los te komen. Maar met het ambitieuze streven naar “schone energie” lijken we de ene afhankelijkheid (Rusland) in te ruilen voor een andere (China). Er bestaat een goede kans dat China de Amerikaanse sancties niet onbeantwoord laat.
NIMBY
Halfgeleiders nemen steeds meer de plaats in van olie als brandstof voor de wereldeconomie. De productie ervan en de benodigde grondstoffen worden strategisch van steeds groter belang. Grondstoffen als lithium, kobalt en zeldzame aardmetalen zijn echter minder schaars dan het op het eerste gezicht lijkt. Het probleem zit hem meer in het delven ervan. Dat is niet zozeer milieuvervuilend als wel milieuverwoestend. Niet voor niets is uitgerekend een land dat het nooit zo nauw heeft genomen met de leefomgeving (China) nu zo dominant in de mijnbouw van deze grondstoffen. In het westen zitten deze grondstoffen ook in de grond. Maar ja, NIMBY (Not in my backyard) verhindert delving er van.