Olie, de bordjes worden verhangen

Het afgelopen jaar is het Westen weer eens met de neus op de feiten gedrukt. Politieke onrust in het Midden Oosten zorgt voor onrust op de energiemarkten. Landen als Saoedi Arabië en Iran zijn door het bezit van grote olievoorraden, van vitaal belang voor de westerse economieën. Verstoring van de rust kan verstoring van de aanvoer van energie tot gevolg hebben en dat is geen bijzonder prettig vooruitzicht.

Beleidswijziging
 Westerse overheden hebben de afgelopen decennia met slechts weinig succes gepoogd die energieafhankelijkheid van het Midden Oosten maar ook van een politiek instabiel land als Rusland te verminderen. Zo gaat er behoorlijk veel geld naar het van de grond tillen van een ‘renewable energy’ sector, maar erg succesvol is het allemaal niet. Als de tekenen echter niet bedriegen, dan is het einde van de dominantie van het Midden Oosten op energiegebied voorbij. Die voortekenen behelzen het gedrag van de grote oliemaatschappijen. Die zijn de afgelopen jaren heel wat actiever geworden op hun traditionele thuismarkten. De grote oliemaatschappijen hadden traditioneel weinig keuzes. Ze konden kiezen tussen olie produceren tegen lage kosten in politiek instabiele landen als Venezuela en Rusland waar het gevaar van bijvoorbeeld nationalisatie altijd aanwezig was en is. Of ze waren actief in de thuislanden waar de winning moeizaam was tegen hoge financiële en technologische kosten. Stabiliteit en betrouwbaarheid zijn min of meer gegarandeerd. De grote oliemaatschappijen kozen indertijd meestal voor de eerste optie. In de afgelopen jaren hebben bedrijven als Shell en Exxon hun positie moeten afstaan aan staatsbedrijven als Gazprom en Saoedi Aramco. Er bleef weinig anders over dan op zoek te gaan naar nieuwe vindplaatsen waarvoor nieuwe technologieën ontwikkeld moesten worden. Dat is een ontwikkeling van de afgelopen twintig jaar die de komende jaren de nodige revenuen moet gaan genereren. Het toeval wil, dat de Oliebedrijven hun nieuwe jacht- en wingronden voor een belangrijk deel hebben gevonden in hun thuismarkten. Daar hebben ze geïnvesteerd in nieuwe LNG productiefaciliteiten, daar zijn ze in steeds dieper water gaan boren, daar hebben ze nieuwe technologieën om teergronden te ontwikkelen en om schaliegas en schalieolie naar boven te halen.

De cijfers zijn veelzeggend. Een bedrijf als Shell alloceert 70% van haar upstream investeringen in landen die lid zijn van de OECD. Bovenstaand Figuur 1 maakt in een oogopslag duidelijk dat dankzij deze investeringen over de afgelopen twintig jaar de bordjes in de energiewereld worden verhangen. Het zwaartepunt verhuist naar Australië, de America’s en in mindere mate Europa, waar vooral Polen en Roemenie grote voorraden aan schaliegas herbergen.

Consequenties
 En zo kan het gebeuren dat als de voortekenen ons niet bedriegen, de Verenigde Staten in 2020 ’s werelds grootste producent van olie en gas zal zijn. Dat kan grote politieke en economische consequenties hebben. Naar mate de VS minder afhankelijk wordt van het Midden Oosten, zal de neiging om daar als politieman op te treden minder worden. Dat kan vervelend uitpakken voor Europa, dat tot nu toe de VS de hete kolen uit het vuur liet halen. Europa zal die rol deels moeten overnemen. In dit deel van de wereld bestaan grote milieutechnische bezwaren tegen het winnen van schalie gas en schalie olie, waardoor de afhankelijkheid van het Midden Oosten hoog blijft. Consequenties dreigen ook voor de nog jonge sector voor renewable energy. Het is nog maar de vraag of overheden bereid zullen blijven in deze sector te investeren als conventionele energievoorraden zo groot blijken te zijn. Misschien zullen de marges van de oliemaatschappijen ook slachtoffer zijn. De prijs voor meer stabiliteit en betrouwbaarheid zijn waarschijnlijk hogere belastingen. Ach, ieder voordeel heeft ook zijn nadeel.