Opvallende outperformer
Ondanks de oplopende onzekerheid over de stijgende rente blijven de beurzen het goed doen dit jaar. Opmerkelijk is de wederopstanding van een eerder tijdens de pandemie doodverklaarde sector, de banken. Zo steeg de Europese bankenindex sinds de jaarwisseling reeds met 22 procent, een forse outperformance van de brede markt. In de Verenigde Staten mocht de bankenindex ook 24 procent bijschrijven. Dat terwijl de banken vorig jaar nog de grote verliezers waren van de crisis. Gemiddeld verloren de aandelen uit deze sector de helft van hun waarde als gevolg van sterk uitdijende stroppenpotten en een historisch lage rente.
Een versnelling van een bestaande trend
Nader beschouwd zorgde de pandemie slechts voor een versnelling van een al veel langer bestaande trend. In 2007, voor het uitbreken van de kredietcrisis, bereikte de Euro Stoxx Banks Index nog zijn hoogste stand ooit met 491 punten. Bijna 13 jaar later, op het dieptepunt van de coronacrisis, was hier nog maar een schamele tien procent van over op een niveau van 48 punten. Een verval dat niet alleen op de beurs, maar ook in het dagelijks leven duidelijk zichtbaar was. Zo verdwenen de bankkantoren steeds meer uit het straatbeeld, zetten de banken grondig het mes in hun personeelsbestand en werden de salarissen van de overgebleven medewerkers gekort. De ING (AS:INGA) is al jaren weg van de Zuidas en de ABN Amro (AS:ABNd) vertrekt nu ook. ING verdwijnt uit de Bel 20-index en de ABN Amro degradeert uit de AEX-index. De trotse grootbank met zijn wereldwijde kantorennetwerk trekt zich terug achter de muren van de Benelux.
Meesters van het Universum
Meesters van het Universum waren ze, zetelend in hun torenhoge wolkenkrabbers. Maar dat is allang niet meer het geval. Op alle fronten zijn ze in het defensief gedwongen. Concurrenten als Adyen (AS:ADYEN) en Mollie verdienen miljarden met het betalingsverkeer. Pensioenfondsen en verzekeraars zijn inmiddels goed voor een derde van de nieuw verstrekte hypotheken en de lage rente zet de rentemarge, waar het verdienmodel voornamelijk op is gebaseerd, zwaar onder druk. Tegelijk liggen de banken ook nog eens onder een kritisch vergrootglas van toezichthouders als de DNB en de ECB. Om van de politici maar te zwijgen. De jarenlange val van hun beurswaarde doet zelfs de vraag rijzen of de banken zoals wij die nu kennen wel zullen gaan overleven. Naast de toezichthouders zitten ook de grote technologiefondsen ze op hun nek. Zo sprak de uitspraak van de topman van AliBaba dat “wanneer banken hun verdienmodel niet aanpassen wij dat wel voor ze zullen doen” boekdelen. Jack Ma diende zich vervolgens op last van de Chinese autoriteiten wel even gedeisd te houden, maar daarmee werd zijn grote gelijk eigenlijk alleen maar bevestigd.
Goedkoop duurkoop?
Europese banken worden momenteel verhandeld met een gemiddelde KW van 12. De koersen noteren gemiddeld op slechts 59 procent van de boekwaarde. En dat terwijl een aantrekkende economie en een oplopende rente banken als belegging toch juist aantrekkelijker maken? Bedenk echter dat de rentemarge steeds verder onder druk komt te staan. Zo bedraagt deze bij ING nog maar 1,44 procent, bij de ABN Amro en de Rabobank zelfs nog maar 1,30 procent. Voor iedere euro die Europese banken verdienen moeten ze maar liefst 66 cent aan kosten maken. Daar het personeel nog steeds de voornaamste kostenpost is en hier al zo veel op bezuinigd is lijkt er weinig ruimte voor verbetering. De wereld digitaliseert. Dat draagt ertoe bij dat de voornaamste competentie van banken – klant uw klant – onder druk staat. De nieuwe generatie klanten ziet zijn bank nog slechts als een productiefabriek.
Te weinig voorzieningen
Daar komt de coronacrisis nog bij. De ECB liet recent weten dat banken veel te optimistisch zijn over de geleden schade als gevolg van de pandemie. Europese banken nemen – zeker in verhouding tot hun soortgenoten in de Verenigde Staten – te weinig voorzieningen voor slechte leningen. De winsten komen daardoor weliswaar beter uit maar dat zal straks schijn blijken te zijn wanneer de gevolgen van de crisis echt zichtbaar worden. De steunmaatregelen van de overheden hebben teveel risico’s aan het zicht onttrokken. Uitstel van het aanmerken van probleemleningen kan een wissel trekken op het vermogen om krediet te verlenen zodra de vraag weer gaat aantrekken. Zo zouden de Non Performing Loans in de Europese Unie kunnen oplopen naar een totaal van 1400 miljard euro. Daarmee zouden de probleemleningen het niveau van de kredietcrisis ruimschoots overtreffen.
Een nieuw verdienmodel
Volgens de ECB zouden banken niet zozeer moeten overleven, maar floreren. Banken moeten niet slechts hopen op een stijgende rente en dat alles dan vanzelf weer wordt zoals het was. Banken zullen nog dieper in de kosten moeten snijden en op zoek moeten gaan naar een nieuw verdienmodel. Wanneer ze dat niet doen zal de markt het uiteindelijk voor ze doen. Enerzijds zullen er altijd (staats) banken overblijven die een bepaalde nutsfunctie kunnen vervullen. Nodig voor bijvoorbeeld de wederopbouw van de economie. Maar van private bedrijven is dan geen sprake meer. Of banken voor zichzelf nog een andere rol weggelegd zien, is vooral aan hen zelf. De huidige bankenrally lijkt op korte termijn een zegen voor beleggers maar zou afgezet tegen de langjarige koerstrend wel eens op een dead cat bounce kunnen uitdraaien.