Worden economische cycli steeds korter ?

Er lijkt iets merkwaardigs aan de hand in onze economie. Al enkele jaren op rij, zien we een terugkerend patroon. Sinds 2010 kondigt zich aan het begin van elk jaar een economisch herstel aan dat geleidelijk aan kracht verliest om aan het einde van het jaar weer enigszins tot leven te komen. Ook 2012 begon met de belofte dat het herstel er nu daadwerkelijk aan zat komen, zeker in de VS. Maar in de loop van de maanden is de situatie weer behoorlijk veranderd. Wereldwijd loopt de economische bedrijvigheid terug, de index voor inkoopmanagers laat zowel in de VS al in Europa en China een behoorlijke terugval zien. Centrale banken in de VS en Het Verenigd Koninkrijk overwegen een nieuwe ronde van stimulering en olieprijzen dalen.

Kortere cycli
Dat werpt de vraag op of de economische cycli sinds de financiële crisis korter zijn geworden en derhalve in aantal toenemen. Bij Goldmans Sachs denken ze dat er inderdaad iets veranderd is om er meteen aan toe te voegen, dat er geen overtuigend bewijs is. Toch laat bijvoorbeeld figuur 1 zien, dat de cycli in de afgelopen jaren korter dan gemiddeld zijn geweest.

Figuur 1



Figuur 1 cycli worden korter

Als we inderdaad met de nodige slagen om de arm mogen stellen dat de huidige reeks van cycli korter is, dan werpt dat uiteraard de vraag van het waarom op. Bij Goldman Sachs wijzen ze op twee factoren die de afgelopen jaren een doorslaggevende rol in de ontwikkeling van de economie hebben gespeeld. Het gaat dan om de richting van de olieprijs en het gevoerde monetaire en fiscale beleid. Vooral de olieprijs kan als een bijna automatische stabilisator beschouwd kan worden, zo lijkt het.

Veranderde dynamiek
Bij Goldman Sachs stellen ze vast dat in de jaren na de val van Lehman de economie van veel Westerse landen nog steeds zwaar leunt op stimulering door de overheid. De private sector is immers nog steeds druk met het afbouwen van de schuldenlast. Die stimuleringsprogramma’s zijn echter nogal hapsnap. De mogelijkheden voor een doeltreffend fiscaal beleid zijn beperkt, omdat veel landen al met grote tekorten werken. Ook het wapen van het rentebeleid begint bot te worden. Bij een rente van 0% raken de mogelijkheden geleidelijk op. Volgens Goldman Sachs is ook de impact van een alternatief beleid, bijvoorbeeld het opkopen van schatkistpapier, beperkt. De invloed reikt niet veel verder dan de aankondiging van een opkoopprogramma en de omvang ervan. Is het programma eenmaal in werking getreden, dan vervlakken de effecten al heel snel. Het beste is om onconventioneel beleid geheel tegen de marktverwachting in aan te kondigen.
Echter, zodra het herstel zichtbaar wordt, stoppen beleidsmakers met het stimuleringsbeleid uit angst voor een opbloeien van de inflatie. Het wegvallen van stimulering werkt vandaag de dag echter als een rem op de groei.

Niet alleen het kwakkelende fiscale en monetaire beleid is een rem op de groei, maar vooral de olieprijs, zo denkt Goldman Sachs. Olie is een onmisbaar, maar schaars goedje. De aanhoudende grote vraag uit vooral de opkomende markten overtreft met regelmaat de productie. Onder de huidige omstandigheden van krapte aan olie is er niet zoveel extra vraag nodig om de prijs omhoog te jagen. Zelfs de verwachting dat de economie verbetert, is al voldoende om de prijs omhoog te jagen (Fig. 2)! Een verbetering van de Index van Inkoopmanagers luidde een verhoging van de olieprijs in, die vervolgens het elan deed verpieteren en de economische activiteiten weer omlaag duwde.

Figuur 2



Figuur 2 Groeiende samenhang tussen economische activiteit en de olieprijs

Conclusie
Mocht Goldman Sachs zelfs maar gedeeltelijk gelijk hebben, dan ziet het er niet goed uit voor de komende jaren. De wereldeconomie zal dan met (te) grote regelmaat blijven versnellen en vertragen. Het tempo van groei zal ook benden het gemiddelde blijven. Maar dat heeft te maken met twee factoren die hier niet ter sprake zijn gekomen. De eerste is het ontbreken van een nieuwe technologieboom, die de economie echt een blijvende impuls kan geven. De tweede is de situatie op de huizenmarkt. In veel landen is er zelfs nog geen begin van herstel zichtbaar en dat werkt remmend op de groei in een postbubbel periode.
Er is kortom weinig reden voor vreugde voor de burger!

Cor Wijtvliet

Bron: Goldmans Sachs, The Role of Oil and Policy in the Stop-Start Recovery. July 4 2012