Consumenten Prijs Index
Deze week wordt in de Verenigde Staten de nieuwste Consumenten Prijs Index (CPI) gerapporteerd. Vorige maand bleken de prijzen met ruim 7 procent te zijn gestegen. Ook in Nederland zijn de prijzen meer dan 7 procent hoger dan een jaar geleden. Een dergelijke inflatie hebben we in geen 40 jaar meer gezien. In het kielzog van de oplopende inflatie stijgt de rente ook al enige tijd. De hoeveelheid wereldwijd uitstaande staatsschuld met een negatieve rente neemt hard af. Zelfs onze oosterburen betalen tegenwoordig weer om te mogen lenen.
Inflatie volksvijand nummer één
Inflatie is een vijand van iedereen, van arm en rijk, van spaarders en beleggers. Langdurige inflatie kan uiteindelijk de economie volledig ontwrichten. Wanneer dat maar lang genoeg duurt wordt zelfs de positie van politieke machthebbers – al dan niet democratisch gekozen – bedreigd. De man of vrouw in de straat accepteert een voortdurende geldontwaarding niet en zal dat vroeg of laat duidelijk laten merken. Het is dan ook niet vreemd dat centrale bankiers overal ter wereld de geldkranen aan het dichtdraaien zijn om het inflatiespook weer de kast in te jagen. Het daarbij gehanteerde wapen is het verhogen van de rente.
Tegenstrijdig beleid
Men zou zich echter af kunnen vragen hoeveel zin het heeft om de rente te gaan verhogen terwijl men tegelijkertijd nog steeds iedere maand grote hoeveelheden staatsschuld blijft opkopen om de economie te stimuleren. Enerzijds tracht men de bestedingen af te remmen, anderzijds blijft men maar enorme bedragen in dezelfde economie pompen. Het is als een loodgieter die de ene kraan dichtdraait terwijl hij een andere wagenwijd open laat staan.
QT
De centrale banken beseffen dit uiteraard ook. Zo lieten zowel de Federal Reserve als de ECB recent doorschemeren binnenkort ook te willen gaan beginnen met het afbouwen van hun enorm opgezwollen balansen. In vakjargon Quantitative Tightening (QT) genoemd, het tegenovergestelde van QE. Zo kocht de Federal Reserve de afgelopen twee jaar zoveel staats- en hypotheekobligaties op dat de balans groeide van 4100 naar 8800 miljard dollar. De ECB deed daar nauwelijks voor onder met een groei in dezelfde periode van 4700 naar 8600 miljard euro. De ECB kocht afgelopen jaar meer op dan alle nieuwe emissies bij elkaar! Insiders hebben de beruchte grafieken waarin deze balansgroei wordt afgezet tegen de koersstijgingen op de beurs meer dan eens gezien. Met zo’n fenomenale geldinjectie willen de koersen wel stijgen. En niet alleen de aandelenkoersen. Wat te denken van huizen, kunst, cryptocurrencies, enz. enz.
Onbekend terrein
Met het afbouwen – het niet herbeleggen van vrijvallende obligaties – betreden de centrale banken echter onbekend terrein. De effecten van renteverhogingen zijn inmiddels ruimschoots bekend, maar die van Quantitative Tightening niet. Wanneer een centrale bank stopt met het opkopen van obligaties zou men verwachten dat de prijs van deze effecten daalt en de rente dus gaat stijgen. Er verdwijnt immers een hele grote koper uit de markt. Eén keer eerder stopte de Federal Reserve met opkopen, in 2018. Het resultaat was echter precies het tegenovergestelde van wat men zou verwachten. De centrale bank liet zijn balans krimpen en de prijzen van obligaties liepen juist op. De rente daalde. Wat gebeurde er? Terwijl de centrale bank de liquiditeit met een enorme spons uit de markt haalde gingen beleggers op zoek naar een veilig heenkomen. Ze vluchtten van beleggingen met een hoger risico naar de bekende veilige havens. Juist ja, staatsobligaties. Obligaties met een hoger risico en aandelen werden verkocht en veilige staatsobligaties gekocht. De S&P 500 verloor 20 procent aan waarde in korte tijd.
Inflatiebestrijding bepalend
Het is dus helemaal niet gezegd dat de onvermijdelijke inkrimping van de balansen van de centrale banken tot een hogere rente moet leiden. Niemand die het weet en dat maakt onzeker. Want wat wil het geval? Vanaf het moment dat de centrale bankiers zich hebben laten ontvallen QT te overwegen stijgt de rente nog harder. De inflatieverwachting daalt echter. Zo zakt de 5-jaars inflatieverwachting gestaag na zijn piek van november. De rente stijgt momenteel dus niet vanwege de oplopende inflatie. De reële rente stijgt. Betekent dat soms dat de markten inprijzen dat de centrale banken de inflatie met succes zullen bestrijden? Gaan de markten er van uit dat QT deze keer wel tot stijgende rentes gaat leiden? Feit blijft dat de inflatie hoofdpijndossier nummer één blijft en dat vooral de wijze waarop de centrale banken deze gaan aanpakken het verdere verloop op de beurzen dit jaar zal bepalen.